Улуғмуродов н. Х

4.Statik va astatik boshqarish.
YUklamaning har qanday muvozanat qiymatiga boshqariluvchi kattalikning yangi muvozanat 
qiymati to‟g‟ri kelsa, bunday boshqarishga statik boshqarish deb ataldi. 
YUklamaning har qanday muvozanat qiymatiga boshqaruvchi kattalikning bir xil qiymati 
f
у
х

---

121 
to‟g‟ri kelsa, bunday boshqarish astatik boshqarish deb ataladi. 
Astatik boshqarish sistemalari boshqariluvchi kattalik bilan boshqaruvchi organ o‟rtasidagi 
qattiq bog‟lanishning yo‟qotilishi bilan xarakterlanadi. Bu bog‟lanish sistemasiga qo‟shimcha astatik 
deb ataladigan ya‟ni integrallash vazifasini bajaradigan zveno kiritish bilan amalga oshiriladi.
6-rasmda boshqariluvchi kattalik bilan yuklama orasidagi bog‟lanishning statik va astatik 
boshqarishdagi grafigi keltirilgan. 
6-rasm a) statik boshqarish
b) astatik boshqarish. 
Astatik sistemalarda yuklamaning o‟zgarishi bilan hosil bo‟ladigan statik xatolik bo‟lmaydi, lekin «D» 
xatolikning bo‟lishi har qanday real sistema elementlarining ideal xarakteristikasiga ega bo‟lmasligi 
bilan izohlanadi. 
Statik sistemalarda statik xatolikni xarakterlovchi statizm 
u
st
 
tushunchasi kiritiladi. Boshqarish 
statizmi 
u
st
yuklamaning nominal qiymatigacha o‟zgarganda, boshqarilayotgan kattalikning og‟ish 
darajasini xarakterlaydi. 
u
st
=(Y
max
-Y
min
) /Y
min
 
5.Chiziqlantirish.
 
O
datda avtomatik sistemalarni nochiziqli deferensial tenglamalar bilan ifodalaydilar. Lekin 
juda ko‟p hollarda ularni chiziqlantirish mumkin, ya‟ni nochiziqli tenglamalarni sistemada hosil 
bo‟lgan jarayonlarni taxminiy ifodalovchi chiziqli tenglamalar bilan almashtirish mumkin.
Y=φ(x)
nochiziqli statik bog‟lanish bilan ifodalanuvchi zvenoni ko‟rib chiqamiz. 
Q
ном 
Y
min 
Y
max 
Y(t)
а)
Q
2∆
Y(t)
б)
x
I
0 
у
υ
(х)
х
tgα=k
Y 0 
y