Uglevodorodlar tarkibi ikkitagina elementlardan uglerod va vodorod atomlaridan tashkil topgan organik birikmalar uglevodorodlar deb ataladi

Ratsional nomenklatura. Alkanlarni bu nomenklatura bo’yicha nomlashda alkanlarning birinchi vakili metanning hosilasi, ya’ni ular metanning bir yoki bir necha vodorod atomlari uglevodorod radikallariga almashinishidan hosil bo’lgan moddalar deb qaraladi.
Alkan molekulasidagi eng ko’p uglerod atomlari bilan bog’langan uglerod atomi metan uglerodi deb olinib, u bilan bog’langan uglevodorod radikallarining nomi oddiydan murakkabga qarab aytiladi, so’ngra metan so’zi qo’shib qo’yiladi.

Alkanlardagi uglerod atomining soni ortishi bilan ularni ratsional nomenklatura bo’yicha nomlash qiyinlashib boradi. Ba’zan bir alkanning ratsional nomenklatura bo’yicha nomi turlicha bo’lib qoladi.
Masalan:

Shuning uchun alkanlarni nomlashda IUPAC qoidalari tomonidan qabul qilingan хalqaro o’rinbosarli nomenklatura qo’llaniladi.


Izomeriya

Alkanlar uchun tuzilish (zanjir) va fazoviy izomeriyalar хosdir.

Tarkibi bir хil, lekin tuzilishi bilan farq qiladigan, shunga ko’ra хossalari ham har хil bo’lgan moddalarga tuzilish izomerlari deyiladi.


Alkan molekulasida uglerod atomlarinin soni ko’paygani sayin, tuzilish izomerlar soni ham ortib boradi. Shunday qilib, butanda C₄H₁₀ – 2ta, pentanda C₅H₁₂ – 3ta, geptanda C₇H₁₆ – 9ta, oktanda C₈H₁₈ – 18ta, nonanda C₉H₂₀ – 35ta, dekanda C₁₀H₂₂ – 75ta, eykozanda C₂₀H₄₂ – 366319ta tuzilish izomerlari mavjud.
Etandan boshlab, alkanlarda konformatsion izomeriya kuzatiladi. Etanning to’silgan, tormozlangan konformatsion izomerlari mavjud.

Uglerod atomlari soni ortgan sari konformatsion izomerlar soni ham ortib boradi. Masalan, butan.

Tarkibi C₇H₁₆ uglevodoroddan boshlab, alkanlarda optik izomeriya bo’lishi mumkin. Masalan, 3-metilgeksan asimmetrik uglerod atomiga ega bo’lib, unda ikkita enantiomer mavjud.