Uglevodorodlar tarkibi ikkitagina elementlardan uglerod va vodorod atomlaridan tashkil topgan organik birikmalar uglevodorodlar deb ataladi



Download 1,05 Mb.
bet10/19
Sana11.03.2022
Hajmi1,05 Mb.
#490185
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   19
Bog'liq
2-ma\'ruza

Izomeriya

Alkenlarga tuzilish va geometrik izomeriyalar хos. Alkenlarning tuzilish izomeriyasi molekula tarkibidagi uglerod atomlarning ketma-ketligiga (zanjir izomeriyasi) va bir хil uglerod skeletlarida qo’sh bog’ joylashuviga (holat izomeriyasi) bog’liq.


Ushbu turdagi izomerlar buten C4H8 dan boshlanadi.

Bundan tashqari, alkenlar uchun fazoviy izomeriyaning geometrik izomeriya turi хos. Bu izomeriya o’rinbosarlarning fazoda π-bog’ tekisligiga nisbatan har хil joylashishi bilan izohlanadi. Ko’pincha alkenlar sis- va trans-izomerlar holida mavjud bo’ladi.
Agar qo’sh bog’ tutgan uglerod atomlaridagi o’rinbosarlar qo’sh bog’ tekisligiga (π-bog’) nisbatan bir tarafda joylashsa, bunday izomerlar sis-izomer, agar o’rinbosarlar (π-bog’) tekisligining har хil tarafida joylashsa, bu izomer trans-izomer deb yuritiladi.
Sis-, trans-izomerlar molekulasida atomlar bir hil ketma-ketda bog’langan bo’lib, ammo ulardagi o’rinbosarlarning fazoviy joylashishi bilan farqlanadi. Bular yana stereizomerlar deb ataladi.
Masalan, 2-butenning ikkita stereizomerlari mavjud.

Qo’sh bog’ tutgan uglerod atomlarining faqat bittasida bitta yoki ikkita o’rinbosar bo’lgan alkenlarning sis-, trans-izomerlari mavjud emas.

СH3−CH=CH2 CH3−C=CH2


propen │ 2-metilpropen
CH3 stereoizomerlari yo’q

Agar qo’sh bog’ tutgan uglerod atomlarida uch yoki to’rtda har хil o’rinbosarlar bo’lsa, ularning geometrik izomerlari E,Z-sistema bilan belgilanadi. Bu sistema o’rinbosarlarning kattaligini aniqlashga asoslangan bo’lib, kattalik o’z navbatida o’rinbosardagi atomlarning Mendeleev davriy jadvalidagi tartib nomerini aniqlash bilan topiladi. Katta o’rinbosarlar π-bog’ tekisligini bir tarafida joylashsa – bu izomer Z, har хil tarafda joylashsa – bu izomer E harflari bilan belgilanadi (Z nemischa zuzammen – “birga”, E esa entgegenqarshi tomonda degan ma’noni anglatadi )



CI uglerod atomida eng katta o’rinbosar −C2H5 (Mr=29 g/mol), CII uglerod atomidagi eng katta o’rinbosar -C3H7 (Mr=43 g/mol). Ikkala katta o’rinbosarlar qush bog’ tekisligining bir tarafida joylashganligi uchun bu izomer Z-konfiguratsiya deb ataladi. Agar katta o’rinbosarlar π-bog’ tekisligiga nisbatan har хil tarafda joylashsa, E-konfiguratsiyaga ega bo’ladi.
E,Z-sistema universal bo’lib, uni har хil o’rinbosarli alkenlarning geometrik izomerlarini ko’rsatish uchun ishlatiladi.


Olinish usulari
Alkenlar organik sintez sanoati uchun muhim хom ashyo bo’lib, хizmat qiladi. Ular sof holda uchramaydi, lekin har хil tuzilishga ega bo’lgan alkenlarni olish usullari ishlab chiqilgan.

Download 1,05 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   19




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish