Ҳудудий мажмуаларнинг назарий асослари

+урилиш саноати
бошқа тармоқларга нисбатан «олдинда» бориши 
керак, зеро усиз янги ерлар ўзлаштирилмайди, корхона ва ташкилотлар бунёд 
этилмайди. /ишт, цемент, черепица, шифрни ишлаб чиқариш кўп жиҳатдан 
хом ашёга боғлиқ. Шу сабабдан бўлса керак, Россиянинг асосий цемент 
саноати марказлари -Вольск, Искитим, Новороссийск ҳисобланади. Сабаби, 
улар илмий ишлаб чиқариш учун хом аше-мергели, оҳактош кўп миқдорда 
мавжуд. Ўзбекистонда ҳам цемент ишлаб чиқариш хом ашё омилини 
эътиборга олган тарзда амалга оширилган (Бекобод, Ангрен, +увасой, 
Оҳангарон). Бундан ташқари, цемент ишлаб чиқариш қора ва рангли 
металлургия марказларида ҳам ташкил қилинади. Бунинг учун домна 
печларининг чиқиндиси-шлак, алюминий саноатига тегишли глинозём 
заводлари чиқиндилари ишлатилади.
Темир-бетон маҳсулотлари ва қурилмаларини жойлаштириш истеъмол 
омили орқали ташкил қилинади. Шу боис уларнинг географияси кенг бўлиб, 
бундай корхоналар барча йирик шаҳарларда мавжуд. 
Енгил саноатни
ҳудудий ташкил қилишда хом ашё, ишчи кучи ва 
истеъмол омиллари етакчи рол ўйнайди. Масалан, пахта тозалаш ва 
пиллачилик заводлари, жун ёки терини ювиш кабилар бевосита хом ашё 
районларида жойлаштирилади. Сабаби, улардан олинадиган маҳсулот 
бирлигига жуда кўп хом ашё сарфланади. 
Тўқимачилик, пойафзал, тикув, трикотаж фабрикалари, гилам ишлаб 
чиқариш меҳнатталаб бўлгани учун улар катта кичик шаҳарлар, район 
марказларида қурилади. Шу билан бирга тўқимачилик корхоналари оғир 
саноат марказларида аёллар ишчи кучидан фойдаланиш мақсадида ҳам 
жойлаштирилади. Мазкур саноатнинг кўп меҳнат ресурсини талаб қилиши 

---

46 
айни пайтда унинг истеъмол районларида жойлаштирилиши билан 
уйғунлашиб кетади. Чунки, аҳоли енгил саноат маҳсулотларининг 
истеъмолчисидир, улар эса ҳамма учун ва ҳар доим керак.