Ҳудудий мажмуаларнинг назарий асослари



Download 0,75 Mb.
Pdf ko'rish
bet16/31
Sana25.02.2022
Hajmi0,75 Mb.
#304808
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   31
Bog'liq
hududij mazhmualarning nazarij asoslari

+ора металлургия
 
корхоналарини, айниқса чўян эритиш заводларини 
(домна печида эритилади) жойлаштиришда энг аввало ёқилғи ва хом ашё 
катта аҳамиятга эга. Бир тонна чўянни олиш учун тахминан икки тонна 
темир рудаси, 1.2 тонна ёқилғи-коксланувчи кўмир лозим. Рудада темирнинг 
(Fe) миқдорига, бой ёки бой эмаслигига қараб завод уч кўринишда 
жойлаштирилади: ёқилғи яқинида (темир руда кони «бой»), хом ашё яқинида 
(рудада Fe миқдори юқори эмас) ва иккаласининг ўртасида (ёқилғи ва хом 
ашё учун транспорт харажати деярли бир хил). Учинчи вариантда сув ҳамда 
истеъмол омиллари ҳам эътиборлидир. 
+ора металлургияга кирувчи ферросплав (темир қотишмалари) 
заводлари «электрталаб» ҳисобланади: 1 т ферросплав учун 8-9 минг кВт/с. 
электр энергия сарфланади. Бинобарин, бундай заводлар арзон электр 
манбаларига яқинроқ жойлаштирилади. 
Рангли металлургия
 
саноатига кирувчи корхоналар турли-туман 
(алюминий, мис, кумуш, олтин, қўрғошин, қалай ва ҳ.к.). Улар табиатда 


43 
алоҳида-алоҳида учрамайди. Шунинг учун рангдор металларни қазиб олишда 
комплекс, комбинат усули қўлланилади. 
Тоғ металлургия комбинатлари хом ашё районларида (сабаби-рангдор 
металлар миқдори рудада жуда оз) қурилади, бевосита тозаланган металл эса 
истеъмол районларида ва хусусан арзон электр энергияга яқин жойда 
ўрнаштирилади: тозаланган ёки «рафинация» қилинган миснинг бир 
тоннасига 9-10 кВт/с.гача, алюминийга 18-19, титан ва никел учун 50 минг 
кВт/с.-гача электр энергияси ишлатилади. Шу билан бирга рангдор 
металлургия корхоналарини жойлаштиришда экология омилининг ҳам ўрни 
сезиларли.
Машинасозликнинг
таркиби бойлиги туфайли унга таъсир қилувчи 
омиллар тури ҳам ҳар хил. Чунончи, металлни кўп талаб қилувчи оғир 
машинасозлик (вагонсозлик, тоғ-кон ва шахталар учун асбоб-ускуналар ва 
ҳ.к.) қора металлургия районларида кам, аммо малакали ишчи кучи керак 
бўлган приборсозлик, электротехника, ҳисоблаш техникалари каби нозик ва 
аниқ машинасозлик фан-техника тараққиёти марказларида жойлаштирилади. 
+ишлоқ хўжалиги машинасозлиги кўп ҳолларда истеъмол районларида 
ривожланади. Масалан, Ўзбекистонда пахта терувчи, Украинада ғалла ва 
қанд лавлаги, Белоруссияда-картошка ва зиғир, Молдавияда узумчилик, 
+ирғизистонда пичан ўрувчи ва пресловчи машиналар ишлаб чиқарилади. 
Демак, мамлакат ёки район нимага ихтисослашса, ўша соҳага хизмат қилувчи 
машинасозлик тармоғи ташкил этилади. Бу қонуният бошқа тармоқларга ҳам 
тегишли. Чунончи, Карелияда ўрмон, Уралда-қора металлургия, Донбассда –
шахта, 
Ўзбекистонда-тўқимачилик, 
Иркутскда-олтин 
саралаш 
машинасозлиги ривожланган ва ҳ.к.
Шундай қилиб, машинасозлик маҳсулотига қараб уни жойлаштиришга 
хом ашё (металл), ишчи кучи, истеъмол, илму-фан, географик ўрин омиллари 
таъсир кўрсатади. Табиийки, денгиз кемасозлиги қуруқлик ичкарисида эмас, 
порт шаҳарларда жойлаштирилади. Худди шунга ўхшаш станоксозлик, 
электротехника, тракторсозлик каби жуда кўп машинасозлик тармоқлари 


44 
ўзига хос ҳудудий ташкил қилиш хусусиятларига эга. Албатта, бу саноат 
тармоғи учун кооперация шакли муҳимлиги туфайли, унинг марказлари 
қулай транспорт географик ўринга эга бўлишлари ҳам лозим. 

Download 0,75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   31




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish