|
80
XULOSA
Globallashuv va integratsiya jarayoni kuchayib mamlakatimiz jahon
hamjamiyatiga tobora kuchli tortilmoqda. Respublikamiz turli sohalar jumladan,
ta’lim sohasi ham qator mamlakatlar bilan istiqbolli hamkorlikni yo’lga qo’yishga
kirishdi. Hozirgi kunda jahon tarixi metodologiyasi sohasidagi e’tirof etilgan
mumtoz asarlarni atroflicha tahlil qilish va o’zlashtirish dolzarb vazifa bo’lib
qolmoqda. Bunda eng asosiysi tarix tafakkuri taraqqiyotidagi yangi an’analarni
tadqiqotlarda qo’llash yangi yondashuvlar asosida tarixiy tahlil, insoniyat tarixiy
taraqqiyoti amaliyotini chuqur va boshqacha ko’rishiga imkon beradigan yangi
metodlarni aniqlash dolzarb vazifadir.
- Bugungi kunda tarix fani va uning metodolodiyasida tub o’zgarishlar davri
boshlandi, eng avvalo tarix fani tadqiqotida va uni o’qitishda umrini o’tab bo’lgan
metodologiyadan voz kechildi. Tarix tadqiqotlari va O’zbekiston tarixi, jahon tarixi
fanlarini o’qitishda ijobiy o’zgarishlar yuz berdi.
- Jahon tarix fani metodolgiyasi yutuqlaridan uzoq vaqt ajralib qolindi.
Bizning tarix fanimiz bu sohada jahon fani e’tirof etgan konsepsiyalar, nazariya va
ta’limotlardan chetda qoldi. Globallashuv va integratsiya jarayoni jadallashib turli
mamlakatlar, xalqlar, madaniyatlar bir-biri bilan yaqinlashib, qo’shilib ketayotgan
paytda biz bu jarayondan chetda qolmaymiz.
- Tarix fani va metodologiyasi bo’yicha jahon tarix fani erishgan yutuqlarni
ijodiy o’rganish va uni milliy tarix fanimizning rivojlanishi uchun tadbiq etish
muhim ahamiyatga ega.
- Jahon tarix fani metodologiyasi yutuqlarini o’zlashtirib , o’tmishda milliy
tarix fanimizda yaratilgan tarixiy asarlarni metodologik tahlil qilish kabi jiddiy
ilmiy muammolarni yechish imkoniyati ochiladi.
Hozirgi kunda jahon tarix fani va metodologiyasining daholari K.Yaspers,
M.Blok, L.Fevr, A.Toynbi, Kollengvud va boshqalarning ilmiy merosini o’rganish
81
va milliy tariximiz metodologiyasini rivojlanishi uchun ijobiy o’ringa ega bo’ladi,
chunki jahon fani bilan integrativ jarayonlarni amalga oshirmasdan turib fanda
ijobiy siljishlarga erishuv qiyin bo’ladi.
Biz bu olimlarning ilmiy merosini o’rganish jarayonini hozirgi tarix
metodologiyasining ko’pchilik muammolarini hal qilish uchun ilmiy yo’nalishlar,
qarashlarni tadbiq etish yo’llari aniq bo’ladi.
Bu olimlarni metodologik merosini tahlil qilish tarix fani metodologik bilim
zaxirasini boyitadi. Qolaversa, tarix tadqiqoti va tarix ta’limini maqsad va
vazifalariga mos keladi.
- Milliy tarix fanimiz uchun o’tmish tarixiy merosni metodologik jihatlarini
o’rganish va uni amalga tadbiq etish muhim masalalardan biri bo’ladi.
- Biz yuqori texnologiyalar, axborot kommunikatsiya texnologiyalari yuqori
darajada hayotga tadbiq etilgan. Yevropa texnogen sivilizatsiyasi bilan hamkorlik
qilmoqdamiz. Shu sababli, biz Yevropa tarix metodologiyasi yutuqlari bilan
tanishib, bu yutuqlardan milliy tarix fanimizda foydalanishimiz zarur.
Bu fanning Yevropadagi ijodkorlarining ilmiy tadqiqotlarini o’rganish tarix
metodologiyasining dolzarb muammolarini hal qilishga ijobiy ta’sir qiladi. L.Fevr,
M.Blokning tarix fani metodologiyasi bo’yicha ilmiy merosi tarixiy tadqiqotlardagi
sivilizatsiya, tarixiy tadqiqotlarda fanlararo tarixiy bilim, ijtimoiy tarix va boshqa
konseptual qarashlarni o’rni va ahamiyatini aniqlashtirishga yordam beradi.
Lyusen Fevr va M.Blokning sivilizatsiya, ijtimoiy tarix, tarixiy vaqt va boshqa
metodologik tushunchalari ilmiy izlanuvchilarning ilmiy izlanishlari metodi va
metodologik asoslarini aniqlashtirishga yordam beradi.
- Hozirgi kunda tarixni o’qitish metodologiyasi yangillanish davrini boshdan
kechirmoqda. Bu davrda o’qitish metodologiyasini zamonaviy metodologiya bilan
qurollantirishda Lyusen Fevr va Mark Blokning qarashlaridan foydalanish ta’lim
samaradorligini ta’minlashda ijobiy natija beradi. Agar tarixiy tadqiqot bilan
shug’ullanadigan tadqiqotchi, tarix fani o’qituvchilari tarix metodologiyasini bu
olimlarning ilmiy merosi asosida o’rgansa, olib borayotgan ilmiy tadqiqot ishlari
82
samarali bo’ladi. L.Fevr va M.Bloklarning tarix fani metodologiyasi va metodi
to’g’risida ilgari surgan g’oyalarni o’rganish va tahlil qilishdan olingan natijalarini
o’quv jarayoniga tadbiq etish mumkin.
Milliy tarix fanini metoddolgiyasini zamonaviy fan yutuqlari bilan boyitish
dolzarb muammo bo’ladi. Hozirgi kunda jahon fani fanlararo yondashuvga keng
ahamiyat bermoqda. Fanlararo yondashuvga o’z vaqtida L.Fevr ilgari surgan edi.
Tarixiy tadqiqotlarda fanlarni hamkorligi asosida davrlar, bosqichlar va tarix
fanining boshqa yo’nalishlari bo’yicha olib boriladigan ilmiy tadqiqotlarning
asosiy omili deb hisoblagan edi.
-
Mustaqillikning birinchi kunlaridan boshlab tarix ta’limi metodologiyasida
ijobiy siljishlar ro’y berdi. Ta’limning barcha bosqichlarida yangi o’quv darsliklari,
o’quv qo’llanmalari, yangilanib yangi metodolgiya shakillandi.
-
Bu sohada hozirgi kundagi eng dolzarb muammo o’quv darsliklarida jahon
fani erishgan yutuqlar o’zlashtirilib, o’quv darsliklarga kiritilishi maqsadga
muvofiq bo’ladi. Tarixni o’qitish metodologiyasida tarixiy jarayonni tushuntirishda
sivilizatsiya yondashuvi, “ijtimoiy tarix” tarixiy yo’nalishida tushuntirish
maqsadga muvofiq bo’ladi.
Milliy o’zlikni anglashda tarixiy xotirani shakllantirish vazifasi turadi.
Tarixiy xotirani har bir fuqaro ongiga singdirish vazifasini tarix ta’limi o’taydi.
O’z millatining o’tmish tarixini o’rganish jarayonida inson o’zligini anglaydi.
O’zligini anglash asosida milliy o’zligini anglaydi. Milliy o’zligini anglagan
fuqaro milliy g’urur, or-nomus, faxr-iftixorga ega bo’ladi. Shuning uchun bugungi
tarixiy tadqiqot bilan shug’ullanadigan tadqiqotchi, tarix fani o’qituvchilari tarix
fani metodologiyasi bo’yicha atroflicha bilimga ega bo’lishi shart.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
