Uchinchi renessans: ilm-fan va ta’lim taraqqiyoti istiqbollari

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
350 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
балки сиёсий арбоб десак ҳам мақсадга мувофиқ бўлур эди,-деб ҳисоблаймиз. 
Ҳатто Хожа Ҳофиз Меросий Ҳазратлари Эрон босқинчиларига қарши курашда 
халқни даъват этиб “Қизилбошларни” тор-мор этишдаги жасорати ва шаҳид 
бўлиши бунга мисол бўлаолади. 
Ҳофиз Шеросийга нисбат қилиб олинган Шероз номидаги Ҳарбий Қалъа 
ҳақида ҳам хулосада қуйидагиларни таъкидлаб ўтишни мақсадга мувофиқ деб 
ўйлайман. Ҳарбий-сиёсий стратегик аҳамиятга эга бўлган Шероз Ҳарбий 
Қалъаси буюк Соҳибқирон Амир Темур томонидан барпо этилган бўлиб, бу 
Қалъа бир қатор тарихий воқеалар гувоҳи бўлган. Жумладан, Буюк Соҳибқирон 
Амир Темур вафотидан кейин тахтни валиаҳд Пирмуҳаммад Мирзо эмас, 
Халил Султон Мирзо Самарқанд тахтини эгаллаш имкониятига ана шу Шероз 
Қалъасида Самарқанд шаҳар ҳокими сотқин Арғуншоҳ қўлидан Соҳибқирон 
тахт ва хазина калитини қабул қилиб олиб, тўғридан-тўғри Самарқанд шаҳар 
дарвозасидан ҳеч қандай қаршиликсиз кириб бориб тахтни эгаллайди. Халил 
Султон Мирзо Соҳибқирон тахтини 1409 йилгача эгаллаб, ана шу Шероз 
Қалъасида тахт ва хазина калитини амир Худойдодга топширади, у Шохрух 
Мирзога элтиб беради. Демак, Шохрух Мирзо тахт ворислигини ана шу Ҳарбий 
Қалъада қабул қилиб олиб ана шу Қалъада топширади. 
Бу тарихий тасодифми, тақдирми? Ҳар қалай Темурийзода Муҳаммад 
Заҳириддин Бобур Мирзо 1507 йилда ана шу Шероз Ҳарбий Қалъасида махсус 
ҳарбий тайёргарликдан сўнг Темурийзода Бойсунғур Мирзодан Самарқанд 
тахтини олиб эгаллайди ва Амир Темур салтанатининг ҳарбий соҳибига 
айланади. Аммо тақдир тақозосига кўра Самарқанд тахтидан маҳрум бўлиб, 
кейинги ўзгаришлардан сўнг Бобур Мирзо Шайбоний Убайдулла Султондан 
Кўли Малик ёнида бўлган 1512 йилги даҳшатли жангда енгилиб, қолган 
кучларини Самарқанддан чиқиб Шероз Қалъасида тўплайди ва шундан сўнг 
Ҳисор томонга чиқиб кетади ва Ҳисордан Афғонистонга Қобулга бориб 
ўрнашиб, 1526 йилдан Ҳиндистон сари ҳарбий юриш қилиб Ҳиндистонда 
Бобурийлар сулоласини ташкил этади. 
Мирзо Улуғбек ҳукмронлиги даврида Хитой билан дипломатик савдо 
сотиқ алоқаларини ўрнатиш мақсадида Муҳаммад Юсуф етакчилигида катта 
гуруҳда элчилар юбориш учун вилоятлардан вакиллар ана шу Шероз Ҳарбий 
Қалъасида тўпланиб, қарийб 500 дан зиёд “Катта элчи гуруҳи” Хитойга 
юборилади. 
Ҳатто, кейинги асрларда ҳам Шероз Қалъасига боғлиқ тарихий ворқеалар 
бўлиб ўтади. 

---