Учебное пособие по предмету «Каракалпакский язык» написано и утверждено на основе учебного плана и рабочей программы. Учебное пособие предназначено для студентов высших учебных заведений, обучающихся по специальности на узбекском языке

Qaraqalpaqsha	Ózbekshe
Inglisshe
kelbetlik	sifat	adjective
jay	oddiy	simple
salıstırıw	qiyosiy	comparative
arttırıw	orttirma	superlative
dara	sodda	simple
qospa	qushma	compound

20. Nawayı ǵázzel múlkiniń sultanı
Sanlıq. Sanlıqtıń túrleri
20.1. Berilgen tekstti oqıń. Sanlıq sózlerge itibar beriń.
Áliysher Nawayı
«Eger bul insandı áwliye dese, ol áwliyelerdiń áwliyesi, oyshıl desek, oyshıllardıń oyshılı, shayır desek, shayırlardın sultanı. Insan qálbiniń quwanısh – qayǵısın, iygilikli niyetlerin hám ómiriniń mazmunın Nawayıday tereń sáwlelendirgen shayır jáhán ádebiyatı tariyxında siyrek ushırasadı» – degen edi birinshi Prezidentimiz I.A. Karimov.
H aqıyqatında da, biziń ullı babamız Áliysher Nawayı pútkil dúnya álemine danq taratqan. Onıń hár bir dástanları, ǵázzelleri, shıǵarmaları, danalıq pikirleri dúnya ádebiyatında orın alıp úlgergen desek qátelespeymiz.
«Dúnyada Nawayını bilmegen, Nawayıǵa sadıqlıq hám isenim menen qaramaǵan túrkiy hám parsı tilinde sóylewshi birde – bir insan joq ekenligin atap ótiwimiz orınlı» dep ullı babamızǵa baha berilgen.
Shınında da, Áliysher Nawayı XV ásir ózbek ádebiyatınıń ǵana emes, kúnshıǵıs klassikalıq ádebiyatında «Jeti juldız»dıń biri bolıp, dańqı pútkil dúnyaǵa belgili kórkem sóz ustalarınan sanaladı.
Nawayınıń jazıp qaldırǵan biybaha miyrasları neshe ásirler ótse de xalqımızdıń ruwxıy azıǵı, milliy maqtanıshı, tárbiya deregi bolıp xızmet etip kelmekte.
Kimdur ol – qus tilini bilgen?
Sóz ıshqında bawırını tilgen.
Hawazı bizge hám kelgen.
Aytaman: Ol – Nawayı háziret.
Shayır Keńesbay Karimovtıń «Nawayı háziret …» qosıǵınan keltirilgen bul qatarlarda shayırǵa berilgen jáne bir ájayıp táriyp.
Sanlıq
Zattıń sanın, shamasın, qatar tártibin, bólshegin bildiretuǵın sózler sanlıq dep ataladı.
Sanlıqlar Neshe? Neshinshi? Neshew? Qansha? Qanshadan? hám t. b. sorawlarǵa juwap beredi. Mısalı: 5 dápter, 10 oqıwshı, jigirma kitap jetinshi qabat, onlaǵan qoy, on – on bes jılqı hám t.b. Bul mısallardaǵı 5, 10, jigirma, jetinshi, onlaǵan, on – on bes degen sózler sanlıq. Olar zatlardıń sanın, qatar tártibin, shamalıq sanın bildirip keledi.
Sanlıq mánisinde qollanılatuǵın sózlerdiń sanı onsha kóp emes. Olar 23 jay sannan turadı: nol, bir, eki, úsh, tórt, bes, altı, jeti, segiz, toǵız – bular birlik sanlar; on, jigirma, otız, qırıq, eliw, alpıs, jetpis, seksen, toqsan – bular onlıqlar; júz, mıń, million, milliard hám t. b.
Sanlıqlar qurılısına qaray jay hám qospa sanlıqlar bolıp ekige bólinedi. Mısalı: bir, úsh, tórt, altaw, jetew, otız, qırıq hám t.b. – bular jay (dara) sanlıqlar, on úsh, jigirma bes, bes júz eliw, úsh – tórt, on – onbes, qırıq – eliw hám t.b. bular qospa sanlıqlar.
Sanlıq sózler ólshew birliklerin bildiretuǵın atlıqlar menen dizbeklesip te qollanıladı. Mısalı: 5 kilogramm qant, 100 litr sút, 10 metr shıt, 50 gektar jer, 5 qulash arqan, 2 adım jer hám t.b.
Sanlıqlar jazıwda (arab hám rim) tsifrlar hám háripler arqalı jazıladı. Mısalı: 1 (I), 3 (III), 10 (X), 30 (XXX), bir, úsh, on, otız hám t.b.