Учебное пособие по предмету «Каракалпакский язык» написано и утверждено на основе учебного плана и рабочей программы. Учебное пособие предназначено для студентов высших учебных заведений, обучающихся по специальности на узбекском языке

16. Teberik turan diyarındaǵı úlke
Morfologiya
16.1. Qoraqalpoq yurtidagi yangiliklar
Bugun mamlakatimizning barcha hududida beqiyos yangilanishlar hamda bunyodkorlik ishlar amalga oshirilmoqda. Keng va ravon ko’chalar, so’lim xiyobonlar, ko’rkam turarjoy, muhtasham talim muassasalari kishiga faxr – iftixor bag’ishlaydi. Shu kabi imkoniyat hamda qulayliklardan bahramand bo’lib kamol topayotgan, mustaqil fikrlaydigan, zamonaviy bilim va kasb – hunarlarga ega navqiron avlod katta hayotga yuksak ishonch hamda umid bilan kirib kelmoqda. Ular ixtirolar qilayapti, xalqaro sport musobaqalari, fan olimpiadalarida yurtimiz shani va qadr – qimmatini ulug’lamoqda.
Qoraqalpoq yoshlarining yuksak iqtidori, aql – zakovati ham da azmu shijoatini alohida aytib o’tish joiz. Negaki ularning turli sohalarda egallayotgan ulkan marralari nafaqat yurtdoshlarimiz, balki xorijliklarda ham katta havas uyg’otayapti.
Qoraqalpog’iston Respublikasi aholisi soni 1 mln. 700 mingdan ziyod bo’lib, shundan 1 mln. 80 ming nafardan ortig’ini yoshlar tashkil etadi.
8 ta oliy o’quv yurtida 20 mingdan ortiq ug’il qizlar bilim olayapti.
Birinchi Prezidentimiz tashabbusi bilan tasis etilgan Zulfiya nomidagi Davlat mukofotiga qoraqalpoq qizlaridan 18 nafari sazovor bo’lgan.
Birinchi Prezidentimizning Nukus shahrining 70 yilligida «Jayhun sohilidagi gavhar» deb nomlangan maruzasidagi quyidagi takidlarni keltirib o’tishni lozim topdim.
Morfologiya
Sóz shaqapları
Morfologiya – grammatikanıń bir tarawı.
Morfologiya sózdiń qurılısın hám sóz shaqapların úyrenetuǵın ilim tarawı.
Sózlerdi sóz shaqaplarına bóliwde olardıń leksika – semantikası hám grammatikalıq belgileri esapqa alınadı. Usıǵan qaray otırıp sóz shaqapları mánili sóz shaqapları hám kómekshi sóz shaqaplarına bólinedi.

Morfologiya – sóz qurılısı hám sóz shaqapların úyrenedi.
Sózlerdi sóz shaqaplarına bóliwde úsh ólshemge tiykarlanamız.
1) semantikalıq
2) morfologiyalıq
3) sintaksislik

затлық

белгисин

ҳәрекет

сан

zatlıq

belgisin

háreket

san

16.2. Tekstti oqıp, qaraqalpaq tiline awdarıp, sóylep beriń.
«Kimki bu jafokash xalqning beg’ubor qalbini asriy orzu – armonlari, intilishlarini bilmoqchi, anglab etmoqchi bo’lsa, uning aql – zakovati bilan yaratilgan «Qirqqiz» va «Shahriyor» kabi o’lmas dostonlarga, Ko’nxo’ja, Ajiniyoz va Berdaq singari ulkan shoirlarning tasirchan asarlariga murojaat qilsa, o’ylaymanki, o’zi uchun ko’p – ko’p mano topadi.
Qoraqalpoq xalqi azaldan o’zining, bilimga tashnaligi, sanatga bo’lgan yuksak muhabbati, o’z diyorining boshqalar anglab etolmaydigan go’zalligi va jozibasini kashf etishdek noyob istedodi bilan barcha – barchani maftun etib keladi».