Учебное пособие по предмету «Каракалпакский язык» написано и утверждено на основе учебного плана и рабочей программы. Учебное пособие предназначено для студентов высших учебных заведений, обучающихся по специальности на узбекском языке

14.8. Bir – birińizge arza, akt jazıń.
14.9. Gazeta – jurnallardan Konstituciya haqqında maqala kóshirip jazıń hám sóylep beriń.
Terminlerdi salıstırıń

Qaraqalpaqsha	Ózbekshe	Inglisshe
konstituciya	konstitutsiya	constitution
gazeta	gazeta	newspaper
statya	modda	article
is qaǵazı	ish yurutuvshi hujjatlar	documentation
akt	dalolatnoma	act
arza	ariza	application, plea
bayanlama	bayonnoma	record

15. Qaraqalpaq xalqınıń úrp – ádet, dástúrleri
Kórkem ádebiyat uslubı. Jazba ádebiy hám awızeki sóylew mádeniyatı
15.1. Ádepliliktiń tiykarı – dástúrler, úrp – ádetler
D ástúrler, úrp – ádetler – jámiyettiń sotsiallıq qatnasıqlardıń túrlerin, mádeniyatınıń dárejesin kórsetiwi menen birge tárbiyanıń da tiykarǵı quralların adamlardı jámiyetlik qadaǵalawdıń hám biriktiriwdiń áhmiyetli forması.
Jer júzinde qansha millet hám qáwimler, xalıqlar bolsa, olardıń hár qaysısınıń dástúrleri, úrp – ádetleri bar.
Dástúrler xalıq mádeniyatınıń kútá áhmiyetli bólegi bolıp, onda adamlardıń ruxıy baylıǵı, basqalardan ayırmashılıǵı kórinedi.
Dástúr – bul latınsha «jetkeriw» degendi ańlatıp, áwladtan – áwladqa jetkeriletuǵın hám tariyxıy tiykarda qáliplesetuǵın úrp – ádet, ulıwmalıq táriyp, ádep – ikramlılıq norması bolıp esaplanadı.
W aqıttıń ótiwi menen xalıqtıń úrp – ádetleri, salt – dástúrleri ózgerip jańadan payda bolıp otıradı. Sóytip olar kem – kemnen turmısqa sińisip, bekkemlenip, turaqlı bir formaǵa túsip otıradı. Sońınan xalıq dástúrine aylanadı.
Qaraqalpaqlarda toy – merekeler kóp bolıp, olar xalıqtıń úrp – ádet, dástúrlerine sáykes ótkerilgen. Toylarda at shabıs, ılaq oyın, palwan gúres, qoshqar dúgistiriw oyınları ótkerilip, bayraqqa hár qıylı zatlar qoyılǵan.
B urın xalqımız turmısında qız uzatıw dástúri keń orın alǵan. Qız hám jigittiń ata – anaları kelisimge kelip quda túsip, qalıń mal muǵdarı belgilenetuǵın bolǵan. Qalıń maldan tısqarı sút haqı, el qádesi sıyaqlı qádeleri bolǵan.
Bunnan basqa besik toyı, tusaw kesiw, súnnet toyları ótkerilgen. Bul toylardıń hár biri ózine tán ózgesheliklerge iye.
Toylarda qız – jigitlerge arnawlı úy berilip, geshtekler uyımlastırılǵan. Geshtekte qızlar qız jeńgeleri menen jigitler jigit aǵası menen barıp, qız jigitler otırıspada bir – biri menen kese alısıp sóz dilwarlıǵı menen jarısqan.
Kórkem ádebiyat uslubı
Ádebiy tildiń uslublıq rawajlanıwınıń eń áhmiyetlileriniń biri - kórkem ádebiyat uslubı. Kórkem shıǵarma ushın til hámme waqıtta tiykarǵı qural bolıp tabıladı. Kórkem ádebiyat turmıstıń barlıq tárepin, bizdi qorshap turǵan haqıyqatlıqtı kórkem obrazlar arqalı biziń sanamızǵa jetkizedi. Sonlıqtan, kórkem shıǵarmalarda xalıq tiliniń hár bir sózi, sóz dizbekleri puqta tańlanıp orınlı paydalanıladı.
Kórkem ádebiyat uslubınıń ádebiy til uslublarınıń basqa túrlerine qaraǵanda ózine tán ózgeshelikleri bar. Kórkem shıǵarmalardaǵı leksikalıq baylıqlar hám grammatikalıq qurallar onıń syujeti hám obrazlılıǵına ılayıq keń qollanıladı. Turmıstıń hámme tárepine – tábiyat kórinislerine, adamlarǵa, haywanat hám janlı maqluqlarǵa, jámiyetlik – siyasiy hám ekonomikaǵa, úrp – ádet hám t.b. tarawlarına qatnaslı bolǵan sózler, sóz dizbekleri, onıń tiykarǵı súwretlew materialı boladı. Kórkem ádebiyat stiliniń ózine tán ózgesheligi – onıń janrlıq túrlerine baylanıslı. Hár bir janrdıń ózine tán kórkemlik formaları boladı. Máselen, poetikalıq shıǵarmalarda olardıń uslubiy ózgesheligine, dawıs ırǵaǵınıń birgelkiligine ılayıq qosıq qatarlarındaǵı sózlerdiń buwın sanları, hár bir qatardaǵı eń sońǵı sózdiń grammatikalıq formalarınıń birgelkili bolıp keliwi talap etiledi. Prozalıq shıǵarmalarda onıń tematikasına, tariyxıy dáwirine, syujetine hám obraz jasaw ózgesheliklerine baylanıslı xalıq tiliniń bay leksikasınan – tariyxıy sózler, arxaizmler, dialektlik sózler, sóz dizbekleri hám sintaksislik konstruktsiyalardan keń paydalanıladı.
Kórkem ádebiyat stilinde obraz jasaw ushın tildiń kórkemlew quralları hám stillik figuralar – epitet, metafora, metonimiya, teńew, sinekdoxa, giperbola, qaytalaw, inversiya, antiteza, ellipsis hám t.b. keń qollanıladı.