Учебное пособие для студентов первого курса 5120100 «Филология и преподавание языка»

Qo‘shimchalarning turlari. 
Mustaqil holda leksik ma’no 
anglatmay, o‘zak va negizga qo‘shilib turli xil ma’no jilolarini 
qo‘shadigan 
morfologik 
birliklar 
qo‘shimchadir. 
Qo‘shimcha 
morfemalar uchga bo‘linadi: a)so‘z yasovchi b) shakl yasovchi v) so‘z 
o‘zgartiruvchi.
So‘z yasovchi qo‘shimcha morfemalar o‘zak yoki negizga qo‘shilib 
uning ma’nosi bilan bog‘liq bo‘lgan yangi so‘z yasaydi: -chi, -la, -paz, -
kor va hakozo. 
So‘zning lug‘aviy ma’nosini o‘zgartirmasdan, qo‘shimcha ma’no 
qo‘shadigan morfemalarga shakl yasov qo‘shimchalar deyiladi: -jon, -
xon, -cha, -choq va hakozo. Bunga otlardagi ko‘plik, erkalash, 
kichraytirish, fe’llardagi zamon, nisbat, mayl sonlarning ma’no turlarini 
yasovchi qo‘shimchalar kiradi. 
Bir so‘zni boshqa so‘zlarga bog‘laydigan, gapda ma’lum gap 
bo‘lagi vazifasida kelishini ta’minlaydigan qo‘shimchalar so‘z 
o‘zgartiruvchi qo‘shimchalar deyiladi: -ng, -si, -ning,- ni, -ga, -da, -man, 
-san va hakozo. 
Qo‘shimchalar o‘zakka ko‘ra joylashishiga qarab uchga bo‘linadi: 
prefiksal, infiksal, postfiksal.
Prefiksal morfemalar ko‘proq fors – tojik tillaridan kirib kelgan 
so‘zning olidga qo‘shiladigan ba-, ser-, no-, be- kabilardir. 
Infiksal morfemalar so‘z o‘zagining ichiga joylashadi: kitob-kutub 
kabi.
Postfiksal morfemalar so‘z o‘zagidan so‘ng qo‘shiladi: bog‘bon, 
oshpaz, gulchi kabi.