Учебное пособие для студентов первого курса 5120100 «Филология и преподавание языка»

14-§.
 
Til birliklari va mantiqiy tushunchalarining o‘zaro 
munosabati.
Tafakkur til bilan uzviy bog‘liq bo‘lib, u bilish jarayoni 
sifatida o‘zini yakka shaxsning nutq faoliyatida ko‘rsatuvchi real 
jarayonidir. Ijtimoiy ong sifatida esa u o‘zining mavjud bo‘lish shakliga 
muayyan tillarda ega bo‘ladi. Demak,til va tafakkurning ijtimoiy tabiati 
ichki tomondan bir xildir. Tilning vazifasini ikki tomonlama vazifaning 
birligisiz tassavur qilib bo‘lmaydi:til bir vaqtning o‘zida ham fikrlash va 
bilim natijasini nutq faoliyatida saqlash uchun vositadir,ham fikrlash 
jarayonining o‘zi uchun vositadir. Bu jarayonning nutq shaklida 
seziladigan va akustik holatdir. Demak, til yordamisiz fikr shakllanmaydi, 
tafakkur amaliyoti sodir bo‘lmaydi. 
Tafakkur voqelikning tushuncha, hukm va xulosada oliy shaklda 
makon va zamon bilan bog‘liq holda aks etishidir. U o‘zining barcha 
xaqiqiy natijalari bilan kishi miyasidagi g‘oyaviy nusxasi va obrazidir. 
Tafakkurning asosiy masalasi uning chinligi masalasidir. Til esa 
voqelikning inkosi emas,balki fonetika morfologiya, sintaksis va boshqa 
shu kabilarning qonunlari asosida uyushgan murakkab tizimidir. Tafakkur 
voqelikni ma’naviy – g‘oyaviy holatda aks ettiradi, uning qonunlarini tanib 
biladi va kishining amaliy faoliyati tufayli moddiy dunyo haqida bilim 
hosil qiladi. Til tafakkurni moddiy shaklda yuzaga chiqaruvchi vosita 
sifatida nutq tufayli amal qiladi. Bunday vaqtda til va tafakkur aks ta’sir 
qonuniga asoslanadi. 
Demak, til ham, tafakkur ham borliqdagi narsa va hodisalar bilan 
munosabatga bo‘ladi. Ammo tafakkur shu narsa va hodisalar bilan ularni 
g‘oyaviy tarzda inikos ettirish, til esa ularni tafakkur orqali moddiy tarzda 
ifodalash jihatidan munosabatda bo‘ladi.