Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

39-rasm. Cho‘psimonlar turkumi:
А-bargsimon cho‘pchisi; B-Hind 
cho‘pchisi. 
oyoqlari panjalarining birinchi bo‘g‘imi chiqargan suyuqlik havoda qotib, 
o‘rgimchakni iplari kabi tolalar hosil qiladi. Tuxumlarini ham shu naychalar ichiga 
qo‘yadi. Bir yilda bir marta urchiydi. Asosan o‘simlik qoldiqlari bilan oziqlanadi. 
Embiylarning 200 taga yaqin turi ma’lum bo‘lib, shundan Turkiston embiysi 
O‘rta Osiyoda, Surxondaryo viloyatida ko‘plab uchraydi. Bular ko‘pincha tuproqda, 
toshlar ostida, suv inshootlari yaqinida uchraydi, 3-4 avlod (2 ta bahorda, 1-2 ta 
kuzda) berishi mumkin.
Grilloblattidlar 
(Grilloblattida)
turkum 
vakillarining tanasi cho‘ziq 
egiluvchan, qanotsiz, ko‘zsiz. Oyoqlari bir xilda yuruvchi tipda, panjalari besh 
bo‘g‘imli. Serkilari uzun, egiluvchan, ko‘p bo‘g‘imli. Urg‘ochilarida tuxum 
qo‘ygichlari bor (38, B-rasm). Bular nam joylarda, toshlar va daraxt to‘nkalari ostida 
yashaydi. Turli xil oziqalar bilan oziqlanadi. Rivojlanishi bir necha yil davom etadi.
Сho‘psimonlar yoki Tayoqchasimonlar 
(
Phasmatoptera yoki Phasmodea
)
 
turkumi
vakillarining tanasi
 
katta, uzunchoq, ingichka, tayoqchasimon yoki yapaloq 
yaproqsimon bo‘ladi (39-rasm). Og‘iz
apparati kemiruvchi tipda, oyoqlari deyarli bir 
xil, panjasi besh bo‘g‘imli, yuruvchi tipda, qanotlari bo‘lmaydi yoki oldingi jufti 
keyingi juftiga nisbatan kalta. Serkilari bir 
bo‘g‘imli, urg‘ochilarida tuxum qo‘ygichi 
bor. Mo‘ylovlari ipsimon yoki qilsimon, 8 va 
undan ko‘p bo‘g‘imli bo‘lishi mumkin. 
Tanasining uzunligi ba’zi bir tropik turlarida 
26-33 sm bo‘ladi. 
Сho‘psimonlar 
o‘simlikxo‘r 
hasharotlar 
bo‘lib, 
kam 
harakatchan, 
bezovtalanganida qimirlamay (qotib) qoladi, 
ular 
cho‘pga, 
tayoqchaga 
va 
bargga 
o‘xshaganligidan payqash qiyin. Tuxumlari 
o‘simlik urug‘iga o‘xshash. Ko‘p turlarining 
erkaklari g‘oyatda kam paydo bo‘ladi. Ba’zi 
turlarining erkaklari butunlay bo‘lmaydi. 
Natijada partenogenez usulda ko‘payadi. 
2500 ta turi bor, MDH da 7 ta turi 
aniqlangan. 
Asosan 
tropik 
qit’alarda 
tarqalgan.