Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

 
Yassi tanlilar 
(Cucujidae)
oilasi
vakillari kichik (1,5-6 mm), tanasi yassi, 
ingichka, erkin tutashgan boshli. Mo‘ylovlari ipsimon yoki to‘g‘nag‘ichsimon. 
Ko‘pchilik turlari po‘stloq ostida va yog‘ochda yashaydi, qo‘ng‘iz va lichinkalari 
yirtqich, ular po‘stloqxo‘r va boshqa zararkundalarga hujum qiladi (57-rasm).
Ba’zi turlari omborlarda yashaydi va zarar keltiradi (malla unxo‘ri va surinam 
unxo‘ri).
Qora tanlilar 
(Tenebrionidae)
oilasi 
vakillarining tanasi qattiq qoplag‘ich 
bilan qoplagan, qora, oldingi yelkasining chetlari uchli, ingichkalashgan. Panja 
tirnoqlari oddiy. Ko‘p turlarining ust qanotlari o‘rta choki orqali yoyilib ketgan va 
orqa qanotlari yo‘q. Lichinkalari uzun va qurtsimon: ikkita asosiy tipdagi lichinkalari 
bor. Birinchi tipdagi lichinkalar qoplagichi ojizroq skeletlangan va qorincha oxirida 
bir juft o‘simtasi bor. Bunday lichinkalar namsevar bo‘lib, ko‘proq o‘rmon 
zonalaridagi chirigan yog‘ochlarda, po‘stloqlar ostida yashaydi. Ular o‘simlik va 
hayvon qoldiqlari bilan oziqlanadi yoki yirtqichlik bilan hayot kechiradi. Ikkinchi 
guruhga quruqsevar lichinkalar kiradi. Bu guruh lichinkalarining teri qoplag‘ichi 
tekisroq qorinchasi uchida o‘simtalari yo‘q va tuproqda yashaydi. Ust ko‘rinishi 
qirsildoq qo‘ng‘izlar lichinkasiga o‘xshaydi hamda soxta simqurtlar deb ataladi.
 

---

190 
 
57-rasm. Qo‘ng‘izlar turkeumining vakillari: 
a-don arrakashi; b-indov gulxo‘ri; v-Surinam yassi 
tanlisi; g-yetti nuqtali xon qizi qo‘ng‘izi; d-po‘stloqxo‘r qo‘ng‘izlar: (1-tipograf po‘stloqxo‘r 
qo‘ng‘izi; 2-uning yon tomonidan ko‘rinishi; 3-qo‘ng‘izning ochgan yo‘llari; 4-qayin po‘stloqxo‘ri; 
5-qayin po‘stlog‘ining ichki yuzasida ochgan yo‘llari; 6-qayin po‘stlog‘ida ochilgan juftlashish 
teshiklari).
Qora tanli qo‘ng‘izlarning 15 mingdan ortiq turi bor. Ular cho‘l va sahro 
zonalari uchun xarakterli. O‘rta Osiyoda ko‘proq tarqalgan. Qo‘ng‘izlar, odatda, 
sekin yuradi. Yerto‘lalarda uchraydigan sassiq qo‘ng‘iz (
Blaps mortisaga
) 
zararkunandalar qatoriga kiradi. Ko‘p turlari kechasi harakatlanadi, kunduzi toshlar, 
xas-hashaklar orasida va pastqam yerlarda yashirinib yotadi. Qator turlarning 
lichinkalari ekilgan urug‘lar va o‘simlik ildizlariga zarar keltiradi.