Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

Yaproqchasimon 
mo‘ylovlilar 
(Scarabaeidae)
 
oilasi 
vakillarining 
mo‘ylovlari yaproqchalar shaklida, yuqori jag‘lari turtib chiqmagan. Ular issiq iqlimli 
mintaqalarda keng tarqalgan. 20 mingga yaqin turi ma’lum. Ikkita kenja oilaga 
bo‘linadi. Birinchisining lichinkalari o‘simlikxo‘r, ikkinchisiniki esa go‘ng va boshqa 
chirindilar bilan oziqlanadi, Birinchisiga iyun xrushi va may xrushlari kirib, katta 
zarar keltiradi. Dasht yerlarda go‘ng sharini yumalatib yuruvchi muqaddas skorobey 

---

188 
va boshqa ko‘p turlar yashaydi.
Afrikada uchraydigan goliaf qo‘ng‘izi va Janubiy Osiyoda uchraydigan juda 
zararli palma shoxburun qo‘ng‘izi gigant vakillari hisoblanadi. lichinkasining 
uzunligi 12 sm ga yetadi. O‘rta Osiyoda uchraydigan Turkiston shoxburun 
qo‘ng‘izining uzunligi 2,5-3 sm keladi.
Shoxdor mo‘ylovlilar 
(Lucanidae)
oilasi
vakillarining erkagi yaxshi 
rivojlangan, yuqori jag‘i kuchli, shox mo‘ylovli bo‘lishi bilan xarakterlanadi. 
Masalan, kiyik qo‘ng‘izi (
Lucanus cervus
). Erkagining uzunligi jag‘i bilan birgalikda 
7,5 sm. 
Qirsildoq qo‘ng‘izlar 
(Elateridae
) oilasi
vakillariarning tanasi cho‘ziq, 
oldingi ko‘kragi gavdaning boshqa qismlari bilan harakatchan o‘rnashgan, oldingi 
yelkasining orqa yonbosh burchaklari cho‘ziq va uchli. Lichinkalarining tanasi 
ingichka va tig‘iz, odatda, tuproqda yashaydi va ba’zi turlari o‘simlik ildizlarini 
kemirib, qishloq xo‘jaligiga zarar keltiradi. Bular 3-5 yil davomida rivojlanadi (56-
rasm).
56-rasm. Qo‘ng‘izlar turkumining vakillari:
1-yo‘l-yo‘l qirsildoq qo‘ng‘iz; 2-to‘rt nuqtali 
malhamchi qo‘ng‘iz; 3-keng ko‘krakli qo‘ng‘iz; 4-ingichka tanli oltin qo‘ng‘iz; 5-qumloq qo‘ng‘izi; 
6-Dog‘iston changxo‘r qo‘ng‘izi.
Amerikada uchraydigan ba’zi turlarining oldingi yelkasida juft va qorinchasi 
pastida bitta sariq dog‘ ko‘rinishda yorug‘lik beruvchi organi bor.