1861 йилда Ушинскийнинг “Она тили” номли асари чоп
этилди. Мазкур асар Константин Дмитриевичнинг болаларга
бирламчи савол ургатиш ва уларни тарбиялаш билан боглик,
педагогик гоялари хамда эстетик тамойилларининг узига хос
якунлари ва амалий ифодаси булди.
Укиш китобининг бутун
мазмуни муайян тизим буйича берилган. “Она тили” китоби
нафакат билимлар к,омуси, балки бадиий энциклопедия хам
Хисобланади.
Унинг биринчи к,исмидан 19 та эртак, 30 та топишмок,,
123 та макол ва матал, 13 та тез айгиш, 14 та кушик, 14 та
турли шоирлар шеърлари хамда У ш инскийнинг узи ёзган 43 та
Хикояси жой олган.
Ушинский биринчи бор
китобларида болаларни уз
замондошлари
—
Тютчев,
Некрасов,
Огарев,
Тургенев
асарлари, шунингдек Карамзин, Лермонтов, Крылов асарлари
билан таништирди.
Китобни тузиш тартиби куйидагича: у боланинг табиат,
киш илар ва жамият хакидаги билимларини кенгайтиргани ва
чукурлаштиргани холда уни таниш нарсадан нотаниш нарсалар
томон бошлаб боради.
Ушинский 6 ёшгача булган болалар нуткини тавсифлар
экан,
унинг айрим хусусиятларини,
масалан:
товушнинг
тушунарсизлиги, лугат бойлигининг етарли эмаслигини, узаро
богликликнинг йуклигини алохида таъкидлаган. У болалар
билан маилулот утказиш нинг турли
шаклларини таклиф
килган:
• болалар хаётидан хикоялар;
• болага нарсаларнинг хусусиятларини куришда, 6 ёшга
келиб эса нарсалар жуфтлигини бир-бирига таккослаш, улар
уртасидаги умумийлик ва фаркларни топишда ёрдам
берувчи
машклар;
• суратлар асосида хикоя килиш, бу болаларга саволларга
жавоб бериш, сунгра эса равон, тушунарли ва эркин хикоя
Килиб беришни ургатади;
• болаларни
укиш
ва
ёзишга
тайёрловчи
амалий
машклар.
К.Д .У ш инскийнинг
тил
ва
унинг
болани
рухан
шаклланишида
тутган
урни
хакидаги
таълимоти
нуткни
ривожлантириш
методикасини
мустакил
фан
сифатида
ажратиш учун мухим ахамиятга эгадир.
47
1. Тил хакида, унинг вужудга келиши хакидаги таълимот
— методиканинг
назарий асослари ишлаб чикилди; унинг хаР
бир одамнинг ривожланишида тутган урни курсатиб берилди,
бу
эса
болаларни
ривожлантириш
ва
гарбиялашда
она
тилининг етакчи урин тутишини асослаш имконини берди.
2.
Болалар
нуткини
ривожлантириш
иши
мактаб
таълимига кадар бошланадиган иш сифатида алохида булимга
ажратилган.
3. Болалар нуткини ривожлантиришга боланинг узок
давом этадиган она тили, унинг мазмуни ва ш аклларини
узлаштириш жараёни сифатида каралган. Ушбу мураккаб
жараён устоз томонидан тугри ва фаол рахбарлик килиш ни
талаб килади.
4. Она тилини укитиш жараёнига
рахбарлик килиш нинг
асосий
коидалари:
она
тилини
бирламчи
укитиш нинг
максадлари; уларни амалга ошириш мазмуни ва ш акли; нуткни
ривожлантириш да
кургазмавийликнинг
ахамияти
ишлаб
чикилган ва асослаб берилган.
5. Бола нуткини унинг фикрлаш и, маънавий ва эстетик
Хис-туйгулари
билан
биргаликда
ривож лантириш ни
таъминловчи иш усуллари курсатиб берилган.
Do'stlaringiz bilan baham: