«Кузимни очар эканман, материяни ёки куламни кураман.
Шундай килиб кулам доимо хар кандай материяга алокадор
булади, булганда хам битта материяга, уз предметига хос булади.
Бизга маълумки кулам материянинг атрибута булиб, унинг ме
тафизик шаклини ташкил килади»36, деб ёзади Ламетри. Бундан
хулоса чикариб, шуни айтмогимиз керакки, бутун оламда турли
куринишдаги битта субстанция мавжуд. Бу мутлако потуфи фикр
ва тахминга асосланган фараз ёки машина, шахсий онгнинг
ма\сули эмас. Агар хакикат машъаласи билан ёритилган, менинг
хисларим актимга буйсунмаса, бундай бошкарувчини рад эта
ман, дейди у. Мен катьий ва мантикий хулосаларни куплаб
жисмий кузатишларим оркали амалга ошираман. Мен илгари
сурган хакикат оддий ва кискадир. Бундан шундай хулоса чика-
риш мумкинки, факат фалсафа конунларнинг хато ёки адолат-
сизлигини очиб бериши мумкин. Факат фалсафа туфи нуктаи-
назардан туриб, нима хакикат ёки хакикат эмас, яхши ёки
ёмонлигини окилона хал этади. Фалсафа — жамиятни профес-
сив томонга хакдоний узгартиришнинг усулидир, деган гояни
илгари суради.
Ламетри давлатни яхши бошкариш учун давлат тепасида
файласуфлар турмоБИ лозим деган фикрни илгари суради. Фай
ласуф айникса, материя ва харакат муносабати масаласига кат
та ахамият беради. У харакатни изохлар экан, унга фалсафий
тушунча сифатида карайди.
Харакат, унингча, умуман узгаришдир, материя бир холат-
дан иккинчи холатга утиб туради. У янгининг пайдо булиши. Ёки
илгари мавжуд булган нарсанинг узгаришидир. Ламетри «суб
станция хамма вакт, хатто харакат килмаётган пайтда хам,
Харакат килиш хусусиятига эга», деган мухим диалектик фикр
ни айтади. Материянинг уз-узидан харакатга келиш тамойилига
таяниб, Ламетри инсон онгининг келиб чикиши хакидаги му-
Хим фалсафий масалани хал килишга интилади. У «тугма гоя»лар
мавжудлиги хакидаги Декарт фикрини изчиллик билан инкор
Килади. Унинг фикрича, гоялар ташки мухитнинг таъсири нати
жасида, тажриба ва англаш фаоллиги туфайли вужудга келади.
Ламетри узининг билиш назариясида материалистик сенсуа
лизм позициясидан туриб сезгиларнинг билишдаги рол ига юкори
бахо беради. Табиатшунос сифатида у билиш назариясининг
асосий масалаларини физиология, психология, анатомия, ме
дицина тажрибалари асосида исботлашга харакат килади. У бор
лик ва онгнинг узаро муносабатини изохпашда «акс эттириш»
атамасидан кенг куламда фойдаланади. Борлик онгда акс этади.
Албатта, Ламетри бу жараённинг диалектик мохиятига туитун-
маган. Лекин, у «акс эттириш» жараёнини оддий кузгудаги акс
этиш сифатида содда тушунмайди. Унингча, «мия экрани»да акс
этган объектни аник кайта тиклаш учун хиссий акс эттириш
учун мия уни кайта ишлайди, классификация килади, синтез
Do'stlaringiz bilan baham: