|
Qishloq xo’jaligi.
Dehqonchilik.
Qozog’iston qishloq xo’jaligida yaroqli
yerlar 78,6 mln. ga.ni tashkil etadi. Asosan donli ekinlar yetishtiriladi. Donli
ekinlardan bug’doy (yiliga o’rtacha 14,5 mln. t.) eng ko’p ekilib, u barcha donli
ekin maydonining 2/3 qismini egallaydi. Bundan tashqari donli ekinlardan tariq,
sholi, arpa ekiladi. Texnika ekinlaridan paxta, kungaboqar, qand-lavlagi,
makkajuxori ko’proq ekiladi.
Chorvachilik
qishloq xo’jaligining ixtisoslashgan tarmoqlaridan biri bo’lib,
ayniqsa qo’ychilik (25 mln. bosh) yaxshi rivojlangan. Bundan tashqari qoramol (10
mln.bosh), yilqichilik (1,6 mln. bosh), tuyachilik (200 ming bosh), chuchqachilik,
parrandachilik bilan ham shug’ullanib kelishadi.
Transporti va tashqi iqtisodiy aloqalari.
Qozog’istonning transport
tarmoqlarini temir yo’l, avtomobil, havo, quvur va suv transporti tashkil etadi.
Qozog’istonda quruqlik transportida jami yuk va yo’lovchilarning 97% tashiladi.
Shu jumladan, yo’lovchilarning 85% ga yaqini avtomobil, 11,4% temir yo’l, 2,9%
havo transportida tashiladi.
So’nggi yillari mamlakatda quvur transportining ahamiyati oshib bormoqda.
Sababi respublika hududida yangi neft va tabiiy gaz konlarining o’zlashtirilishi
hamda yoqilg’i mahsulotlari eksportining ortib borishidir.
Iqtisodiy geografik rayonlari.
Qozog’iston Respublikasida 5 ta iqtisodiy
rayon mavjud. Janubiy, Markaziy, Sharqiy, G’arbiy va Shimoliy iqtisodiy
rayonlar.
207
1. Janubiy Qozog’iston (Almati, Jambul, Qizilo’rda, Turkiston viloyatlari)
respublika hududining 26.1% ini egallaydi va hududda aholining 47%i istiqomat
qiladi. Mamlakatdagi aholi eng zich yashaydigan hudud hisoblanadi (1 km.kv.ga
10 kishi). Bu iqtisodiy rayonda rangli metallar va fosforit qazib olish,
mashinasozlik, paxta va qand lavlagi yetishtirish, sholi, bog’dorchilik, uzumchilik
va boshqalar rivojlangan. Shaharlari: Almati, Chimkent, Taraz, Qizilo’rda,
Taldiqo’rg’on, Kentau, Turkiston.
2. Markaziy Qozog’iston. (Qarag’anda viloyati) Respublika hududining
15,7% i qamrab olgan va unda aholisining esa 8,1%i yashaydi. Aholisining 82% i
shaharlarda yashaydi. Mamlakatning eng urbanizatsiyalashgan qismi hisoblanadi.
Bu rayon nafaqat Qozog’istonda balki MDHdagi eng yirik ko’mir va temir rudasi
havzasi hisoblanadi. Bu yerda rangli metallurgiya, mashinasozlik va kimyo sanoati
ham yaxshi rivojlangan. Shaharlari: Qarag’anda, Jezqazg’an, Qo’ng’irot, Temirtau,
Abay, To’rg’ay, Balxash.
3. Shimoliy Qozog’iston (Aqmo’la, Kustanay, Pavlodar va Shimoliy
Qozog’iston viloyatlari kiradi). Respublika hududining 20,8% ini va aholisining
21,6 % ini egallaydi. Shimoliy Qozog’iston hududida mamlakat poytaxti- Astana
shahri joylashgan. Aholi zichligi 1 km.kv.ga 8 kishi to’g’ri keladi. Milliy tarkibida
ruslar ko’pchilikni tashkil etadi. Iqtisodiy rayon elektroenergetika, qora va rangli
metallar qazib olish va boyitish, don yetishtirish va chorvachilikka ixtisoslashgan.
Shaharlari: Astana, Kustanay, Pavlodar, Ekibastuz, Petropavlovsk, Kukchatau.
4. Sharqiy Qozog’iston. (Sharqiy Qozog’iston viloyati). Respublika
hududining 10,4% ini, aholisining esa 8,1% ini tashkil etadi. O’lka hududida qora
va rangli metallurgiya (qo’rg’oshin, rux, mis, titan, oltin, kumish, surma, temir,
vismut, simob va boshqa metallar uchraydi), gidroelektronika, don yetishtirish
hamda rekreatsion resurslaridir (Oltoy tog’ yonbag’ri, ko’plab daryo va ko’l
bo’ylarida turizm rivojlangan). Rayon asosiy agrosanoat majmuasi markazi
hisoblanadi. Bu yerda chorvachilik va dehqonchilik mahsulotlari qayta ishlanadi.
Shaharlari: Uskemen, Ziryan, Semey, Ayaguz, Ridder, Leninagorsk.
208
5. G’arbiy Qozog’iston (Aqto’be, Atirau, G’arbiy Qozog’iston, Mang’istov
viloyatlari). Respublika hududining 27%i, aholisining 15,2%ini tashkil etadi.
Mamlakatning asosiy neft va gaz mintaqasi hisoblanadi. Bundan tashqari kimyo
sanoati, xrom va nikel qazib chiqarish, chorvachilik, baliqchilik yaxshi
rivojlangan. Shaharlari: Aqto’be, Yeraliev, Bautino, Aqtau, Ural, Janauzen.
Do'stlaringiz bilan baham: |
