U. X. Safarov, N. M. Karakulov

№ 
Oʻzbekcha 
nomi 
Qirgʻizcha nomi 
Aholisi , 
ming kishi. 
Hududi, 
min. km² 
Zichligi, 
kishi./km² 
Tumanlar 
soni 
Markazi 
1 
Botken 
viloyati
 
Batken oblasti 
433,8 
17,0 
25,5 
3 
Botken
 
2 
Jalolobod 
viloyati
 
Jalalabat oblasti 
1023,2 
33,7 
30,3 
8 
Jalolobod
 
3 
Issiq-Koʻl 
viloyati
 
Isikkөl oblasti 
441,3 
43,1 
10,2 
5 
Qorakoʻl
 
4 
Norin viloyati
 
Narin oblasti 
259,3 
45,2 
5,7 
5 
Norin
 
5 
O'sh viloyati
 
Osh oblasti 
1117,9 
29,2 
38,2 
7 
Oʻsh
 

---

212 
6 
Talas viloyati
 
Talas oblasti 
229,0 
11,4 
20,0 
4 
Talas
 
7 
Chuy viloyati
 
Chүy oblasti 
808,2 
20,2 
40,0 
8 
Toʻqmoq
 
Qirg’iziston
hududiy boʻlinishi jadval 
Aholisi.
 
Respublikaning aholisi 5,7 mln kishi ( 34-rasm) bo’lib, aholining 
milliy tarkibida qirg’izlar 72,8%, o’zbeklar 14,5%, ruslar 6,2%, dunganlar va 
o’yg’urlar 1% va boshqa millatlar ham yashaydi. Aholi zichligi 1 km kv ga 27 
kishi to’gri keladi. 
Respublikada urbanizatsiya darajasi MOD bo’yicha Tojikistondan so’ng 
ikkinchi ( 34%) o’rinni tashkil etadi. 
Aholisi, mln kishi 34- Rasm 
yillar 
soni 
2008 
5.3 
2009 
5.4 
2010 
5.5 
2011 
5.6 
2012 
5.5 
2013 
5.5 
2014 
5.6 
2015 
5.7 
2016 
5.7 
manba - 
CIA World Factbook
 
 Iqtisodiyoti.
 
Yalpi milliy mahsulotda sanoat 28,8%, qishloq xujaligi 20,1%, 
xizmat ko’rsatish sohasi 51,1% ni tashkil etadi. YAIM o’sish sur’ati dinamikasini 
rasmdagi ma’lumotlardan ko’rish mumkin. Unga ko’ra iqtisodiy o’sish 2016 yilda 

---

213 
2.2 % gat eng bo’lgan. 2012 yilda iqtisodiy o’sish pastlab, YaIM hajmi tushgan (-
0.9%). 
Yalpi milliy mahsulot o’sishi
, % 35-Rasm 
yillar 
% 
2008 
7.6 
2009 
2.9 
2010 
-0.5 
2011 
6.0 
2012 
-0.9 
2013 
10.5 
2014 
4.0 
2015 
3.5 
2016 
2.2 
manba - 
CIA World Factbook
 
Sanoat. Yoqilg’i sanoat tarmoqlari orasida ko’mir sanoati ham yetakchi 
o’rinda turadi. Ko’mir respublikada uncha katta bo’lmagan qadimdan taniqli 
bo’lgan Qizil-Qiya, Sulyuktada qo’ng’irko’mir, Ko’kyong’oq, Toshko’mirda 
toshko’mir, Norin va Issiqkul atrofida (Qora-Kichik, Norin) kabi konlaridan 
qo’ng’irkumir qazib olinadi. 
Neft va gaz sanoati
. Qirg’izistonda neft va gaz qayta ishlovchi 
“Qirg’izmunaygaz” AJ va “Qirg’izpetroleum kompani” QK faoliyat olib 
bormoqda.
Elektroenergetika sanoati
. Jami ishlab chiqariladigan elektr energiyasining 
90% dan ortig’i GES lar hisobiga to’g’ri keladi. 17 ta GES, 15 ta IES faoliyat olib 
bormoqda. 

---

214 
Qirg’izistonda mashinasozlik sanoati, ayniqsa ko’p mehnat talab qiladigan – 
elektronika, radiotexnika, priborsozlik hamda qishloq xo’jalik mashinasozligi 
yaxshi rivojlangan. Bishkekdagi avto-yig’uv va fizikaviy o’lchov asboblar zavodi, 
qirg’izkabel, 
qirg’izelektrodivigatel, 
elektron 
hisoblash 
mashinalari, 
elektronasoslar, kir yuvish mashinalari (Kirgiziya), elektr lampalari (Moylisoy 
lampa zavodi) va boshqalar ishlab chiqariladi ular yirik korxonalar hisoblanadi. 
Mamlakatda rangdor metallurgiya sanoati ham yaxshi rivojlangan. 1970 
yilda janubi-g’arbiy Qirg’izistonda tog’- metallurgiya kombinati qurilgan. 
Qadamjoy kombinatida surma, janubi-g’arbiy Qirg’iziston (Haydarkonda) to’la 
sig’li simob zavodi ishga tushirilgan. Respublika hududidagi Meshked, Qumbel, 
Qulja-Bashat konlaridan topilgan oltin va rux konlari asosida oltin va rux rudalari 
kombinatlari tashkil etilgan. 
Qirg’iziston iqtisodiyotining eng yetakchi tarmoqlaridan biri yengil 
sanoatdir. Ayniqsa, to’qimachilik, charm - muyna, poyafzal ishlab chiqarish yo’lga 
qo’yilgan. Yengil sanoat uchun xom-ashyo respublikaning o’zida tayyorlanadi 
(paxta, jun, teri, ipak).
Respublikadagi yirik sanoat korxonalaridan O’sh paxtani qayta ishlash 
kombinati, To’qmoq jun qayta ishlash fabrikalari hisoblanadi. Oziq-ovqat sanoati 
asosini un va un mahsulotlari, non kombinatlari, konditer, qand-shakar, vinochilik, 
sut-go’sht, tamaki mahsulotlari ishlab chiqarish tashkil etadi.
Qishloq xo’jaligi.
Qishloq xoʻjaligi uchun yaroqli yerlar maydoni 10,1 
mln. gektar (mamlakat hududining 50,9 %). 1 mln. gektar yer sugʻoriladi. Qishloq 
xoʻjaligining yetakchi tarmogʻi — chorvachilik (yalpi mahsulotning 55 %), asosan 
mayin va yarim mayin junli qoʻychilik; sut-goʻsht chorvachili-gi, yilqichilik ham 
rivojlangan.
Bu tarmoq, 
mexanizatsiyalashgan tarmoqlardan. Janubiy 
Qirg’izistonda respublikaning asosiy paxta ekiladigan maydonlar joylashgan. 
Keyingi yillarda tamaki yetishtirish rivojlanib bormoqda. Farg’ona va 
Talas vodiylari tog’ yonbag’irlarida yuqori sifatli sariq tamaki yetishtiriladi. O’sh 
viloyatining janubi-g’arbiy qismlari uzumchilik, bog’dorchilik, anor kabi 
o’simliklarni yetishtirish uchun qulay. Chuv vodiysida pista, uzum, qand-

---

215 
lavlagi yetishtir yaxshi yo’lga qo’yilgan. Issikko’l bo’ylarida olma, shaftoli, 
qora smorodina, malina kabi o’simliklar ekiladi. 
Qirg’iziston tog’lari va tog’ oldi yaylovlarida yaylov chorvachiligi
rivojlangan. Bu yerlarda arzon go’sht va mayin junlar tayyorlanadi. So’ngi
yillarda chorvachilik yana ham rivojlanib bormoqda. Jumladan mayin
junli qo’ychilik, sut va go’sht chorvachiligi, broyler xo’jaligi, parrandachilik
yaxshi yo’lga qo’yilgan. Yildan yilga qo’y va echkilar soni ortib bormoqda. 
Ayniksa, qo’ychilik yetakchi tarmaq hisoblanadi. Qirg’iziston jun yetishtirish
bo’yicha Markaziy Osiyo davlatlari orasida yetakchi o’rinda turadi. 
Jumladan – Qirg’iz mayin junli qo’ylari, Oloy dag’al junli, Olatov
yirik shoxli qoramollari, yangi zotdor, Qirg’izis- ton otlari shu 
jumlasidandir. 
Transport tarmog’i
. Respublikada barcha zamonaviy transport turlari
mavjud. Tashqi iqtisodiy aloqalar olib borishda temir yo’l transporti
yetakchi o’rinda turadi. Temir yo’l transportning asosiy markazlari SHimoliy
Qirg’iziston va Janubiy Qirg’iziston hisoblanadi. Tog’li respublika bo’lganligi
sababli mamlakat ichki aloqalarini olib borishda avtomobil transporti katta
ahamiyat ega. Avtomagistrallar orqali Chuv vodiysi - Talas vodiysi, Issikul, 
Norin viloyatlari hamda O’sh viloyatlari bilan bog’langan. Avtobil
yo’llarining umumiy uzunligi 35 ming km. dan ko’proq. Yirik avtomobil
trakti: Beshkek – Ribache – Norin – Torugat – O’sh - Bishkek, O’sh – Gulcha – 
Seriton - Xorog, Bishkek - Toshkent, Bishkek - Almati va boshqalar. 
Ushbu avtomagistrallar respublikada ichki yuk va passajirlar
tashishdagina emas, balki, Markaziy Osiyo davlatlari hamda Xitoy bilan
ham iqtisodiy aloqalar qilishda muhim ahamiyatga egadir. 
Ayrim avtomobil yo’llar tog’ yaylovlarigacha cho’zilgan. Iqtisodiy
zonalarga ichki havo liniyalari o’tkazilgan. Yirik shaharlar Beshkek, O’sh, 
Cho’lpon – Ota va boshqalardan qo’shni respublikalarga to’g’ridan-to’g’ri
havo yo’llar ochilgan. 
Keyingi yillarda quvur transporti ham rivojlanib bormoqda.

---

216 
Chetga oltin, paxta tolasi, oziq-ovqat, yengil sanoat mahsulotlari, elektr 
energiyasi, tamaki, metall, jihozlar va boshqa chiqaradi.Tashqi savdoda Rossiya, 
Oʻzbekiston, Xitoy, Germaniya, Qozogʻiston, Turkiya, AQSH bilan hamkorlik 
qiladi. Pul birligi — som.
Eksport hajmi 2016 yilda 1.5 mlrd.AQSh dollariga teng 
bo’lgan( 48-jadval).
Eksport hajmi, mlrd.AQSh dollari. 48-Jadval
yillar 
hajmi 
2008 
1.9 
2009 
1.7 
2010 
1.7 
2011 
2.3 
2012 
1.9 
2013 
2.0 
2014 
1.9 
2015 
1.6 
2016 
1.5 
Qirg’iziston
chetdan sanoat jihozlari va buyumlari, avtomobillar, dori-
darmonlar, oziq-ovqat mahsulotlari, keng isteʼmol mollari oladi. 
Import hajmi 
2016 yilda 3.1 mlrd. AQSh dollariga teng bo’lgan. Tashqi savdo balansi 
manfiydir.
Import hajmi, mlrd.AQSh dollari. 49-Jadval
yillar 
hajmi 
2008 
3.8 
2009 
3.0 
2010 
3.1 
2011 
4.0 
2012 
5.0 
2013 
5.6 
2014 
5.3 
2015 
3.6 
2016 
3.1 
O‘zbekiston-Qirg‘iziston munosabatlari ikki tomonlama hamkorlik doirasida 
erishilgan kelishuvlarning o‘zaro tenglik va manfaatdorlik tamoyillari asosida 
izchil amalga oshirilishi bilan izohlanadi. 

---

217 
O‘zbekiston bilan Qirg‘iziston o‘rtasidagi munosabatlar o‘zaro anglashuv va 
hurmatga asoslangan barqaror aloqalarga tayanadi. Bu munosabatlar ikki mamlakat 
xalqlari manfaatlariga xizmat qiladi. 
1991-yildan buyon O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Qirg‘izistonga 2 
marotaba (1994-yil 16-yanvar va 2000-yil 26-27 – sentabr), Qirg‘iziston Prezidenti 
esa O‘zbekistonga 4 marotaba (1992-yil sentabr, 1996-yil dekabr, 1998-yil noyabr 
va 2006-yil oktabr) tashrif buyurgan. 
1996-yildan buyon Savdo-iqtisodiy hamkorlik bo‘yicha O‘zbekiston-
Qirg‘iziston hukumatlararo komissiyasi faoliyat olib bormoqda. Hozirgi kunga 
qadar ushbu komissiyaning 7 ta majlisi bo‘lib o‘tgan. Oxirgi yettinchi qo‘shma 
majlis 2009-yil 28-dekabrda Toshkent shahrida bo‘lib o‘tdi. O‘zaro tovar 
aylanmasi hajmi 2016-yil yakunlari bo‘yicha qariyb 169,3 million AQSh dollarini 
tashkil etdi.