|
Qishloq xujaligi.
Respublika qishloq xo’jaligida paxtachilik yetakchi
tarmoqlardan biridir. Bundan tashqari pillachilik, bog’dorchilik va uzumchilik,
donchilik (bo’g’doy va boshqalar) va chorvachilik rivojlangan.
Respublikada 1 mln tonnaga yaqin paxta yetishtiriladi. Farg’ona vodiysida
oq, Vaxsh va Hisor vodiylarida ingichka tolali paxta ekiladi. Tojikiston Markaziy
Osiyoda yetishtiriladigan qimmatbaho ingichka tolali paxtaning 50% ni yetkazib
beradi. Paxtaning bu navida yuqori sifatli gazlamalar olinadi.
Tojikistonning agroiqlim sharoiti bog’dorchilik va uzumchilik uchun ham
qulay respublikada shaftoli, o’rik, olma, nok, olcha, gilos, behi, uzum, anjir, anor,
bodom, xurmo kabi mevalar yetishtiriladi.
Chorvachilik qoramolchilik, qo’ychilik, yilqichilik, parrandachilik hamda
go’sht-sut chorvachiligi tarmoqlariga bo’linadi. Qoramolchilik gusht, sut va teri
yetkazib berishda muhim o’rin tutadi. Qo’ychilik asosan respublikadagi tabiiy
yaylovlarda boqiladi. Mamlakatda hisor zotdor qo’ylari boqiladi. Bu qo’ylar
yirikligi, tez semirishi bilan dunyoga mashqur. Uning oqirligi 120-130 kg dan
ortadi. Respublikada qorako’l qo’ylarini boqish ham yaxshi yo’lga qo’yilgan.
Pomir tog’li xalqlarning asosiy chorva moli bu qo’toslar bolqiladi. Bu xayvonlar
sovuq iqlimga moslashgan bo’lib, ulardan sut olish bilan birga yuk tashishda
foydalaniladi.
Respublikaning barcha hududlarida (Tog’li Badaxshondan tashqari)
qadimgi qishloq xo’jaligi tarmoqi - pillachilik rivojlangan.
231
Transport tarmog’i.
Respublika iqtisodiyotini rivojlantirishda transportning
ahamiyati beqiyosdir. Mintaqada transport turlaridan temir yo’li, avtomobil, havo
transportlari yetakchi. Respublika hayotida temir yo’l va avtomobil transportlari
yetakchi ahamiyatga ega.
Temir yo’l transporti respublikaning ichki hududlararo, hamda uning tashqi
aloqasida muhim o’rinni egallaydi.Respublika tashqi iqtisodiy aloqasida
Dushanbe-Termiz temir yo’lining ahamiyati katta. Bu yo’l orqali Tojikiston
Markaziy Osiyo va boshqa MDH davlatlari bilan bog’langan. Dushanbe-Yovon-
Qo’rqontepa hamda Vaxsh bilan Qo’lob vodiylarini tutashtiruvchi yangi temir
yo’llar qurilgan. Rayonlararo yuk tashishda tog’li respublika bo’lganligi sababli
avtomobil transportining ahamiyati kattadir. Avtomobil yo’llarining umumiy
uzunligi 28 ming km. bo’lib uning 13 ming km. asfaltlangan. Yirik avtomobil
yo’llari Dushanbe - Termiz, Dushanbe - Qo’rqontepa, Dushanbe – Ayni – Ura-
Tepa – Xo’jand - Konibodom, Dushanbe – Xorog – Murg’ob – Sari-Tash - O’sh
avtomagistrallari mamlakat poytaxtini ichki va tashqi o’lkalar bilan bog’laydi.
Dushanbe – Xorog – Murg’ob – Sari-Tash - O’sh avtomobil yo’llarida vaqtincha
ishlaydi ya’ni qishki mavsumda dovonda qor ko’p bo’lgan davrlarda transport
qatnovi to’xtatiladi.
Asosan yo’lovchilar temir yo’l, avtomobil va havo transportlarida tashiladi.
Ayniqsa, ularni uzoq masofaga tashishda havo transportining ulushi kattadir. Havo
transporti orqali mamlakat poytaxti barcha yirik shaharlari bilan bog’langan.
Shuningdek, Dushanbedan MDH davlatlarining Moskva, Sank-Peterberg,
Novosibirsk shaharlari, Kavkaz orti mamlakatlari hamda boshqa xorijiy
mamlakatlarga havo transporti qatnovi yo’lga qo’yilgan.
O‘zbekiston bilan Tojikiston o‘rtasidagi konsruktiv va ochiq muloqot
mintaqaviy xavfsizlikni ta’minlashda hamda mintaqaning barqaror rivojlanishida
muhim shartlardan biri hisoblanadi.
O‘zbekiston Tojikiston bilan savdo-iqtisodiy, gumanitar sohalarda, mintaqa
barqarorliginini ta’minlashda hamda mintaqa xavfsizligiga tahdid soluvchi omillar
232
bilan birgalikda kurashishda keng ko‘lamli hamkorlikni rivojlantirishdan
manfaatdordir.
2000-yil iyun oyida O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom
Karimovning Tojikistonga davlat tashrifi amalga oshirildi.
1998-yil yanvarda va 2001-yil dekabr oyida esa Tojikiston Respublikasi
Prezidenti Emomali Rahmon O‘zbekiston Respublikasiga rasmiy tashrif
uyushtirdi.
Ikki mamlakat o‘rtasida Savdo-iqtisodiy hamkorlik bo‘yicha hukumatlararo
qo‘shma komissiya tashkil qilingan. Shu kungacha qo‘shma komissiyaning to‘rtta
majlisi bo’lib o‘tgan. Majlislar Dushanbe shahrida 2002-yil 22-avgust kuni hamda
2009-yil 18-fevralda tashkil etilgan, Toshkent shahrida 2015-yil 23-iyun kuni
hamda 2016-yil 28-dekabrda tashkil etilgan.
O‘zaro tovar aylanmasi hajmi 2016-yil yakunlari bo‘yicha 196,8 million
AQSH dollarini tashkil etdi.
Nazorat uchun savollar.
1.
Qozog’iston geografik o’rni, tabiiy sharoiti va tabiiy
boyliklariga ta’rif bering.
2.
Turkmaniston geografik o’rniga ta’rif bering.
3.
Tojikiston geografik o’rni, tabiiy sharoiti va tabiiy boyliklariga
ta’rif bering.
4.
Qirg’izistonning tabiiy sharoiti va tabiiy boyliklariga ta’rif
bering.
5.
Qozog’iston aholisi, iqtisodiyotining rivojlanishi, sanoat
tarmoqlari hamda qishloq-ho’jaligi o’sishi va rivojlanishini izohlang.
6.
Qirg’izistonning aholisi, iqtisodiyotining rivojlanishi, sanoat
tarmoqlari hamda qishloq-ho’jaligi o’sishi va rivojlanishini izohlang.
7.
Tojikiston sanoat tarmoqlari rivojlanishini izohlang.
8.
Turkmaniston iqtisodiyotining rivojlanishini izohlang.
9.
Qozog’iston qishloq-ho’jaligi qanday rivojlangan.
10.
Qirg’izistonning qishloq-ho’jaligi qanday rivojlangan.
233
11.
Qozog’iston nechta iqtisodiy rayonga ajratilgan.
12.
Tojikiston nechta iqtisodiy rayonga ajratilgan.
13.
Turkmaniston maydoni qancha?
14.
Qozog’iston maydoni qancha?
15.
Qirg’iziston maydoni qancha?
16.
Qirg’iziston aholisi qanchani tashkil yetadi?
Do'stlaringiz bilan baham: |
