U. X. Safarov, N. M. Karakulov

Jahonning yirik bug‘doy yetishtiruvchi mamlakatlari (mln t)*
35-jadval 
 
Mamlakatlar 
 
 
2013 y 
 
 
2014 y 
 
 
2015 y 
 
 
2016 y 
 
Argentina 
9,300 
10,500 
13,930 
11,300 
Avstraliya 
22,856 
25,303 
23,743 
24,168 
Braziliya 
4,380 
5,300 
6,000 
5,540 
Kanada 
27,205 
37,530 
29,420 
27,594 
Xitoy 
121,023 
121,930 
126,208 
130,190 
Misr 
8,500 
8,250 
8,300 
8,100 

---

142 
Evropa Ittifoqi 
133,949 
144,583 
156,912 
160,000 
Hindiston 
94,882 
93,506 
95,850 
86,530 
Eron 
13,800 
14,500 
13,000 
15,000 
Qozog‘iston 
9,841 
13,941 
12,996 
13,748 
Pokiston 
23,473 
24,211 
25,979 
25,100 
Rossiya 
37,720 
52,091 
59,080 
61,044 
Turkiya 
16,000 
18,750 
15,250 
19,500 
Ukraina 
15,761 
22,278 
24,750 
27,274 
O‘zbekiston 
6,700 
6,800 
7,150 
7,200 
Boshqalar 
51,923 
57,427 
54,354 
56,824 
AQSh 
61,298 
58,105 
55,147 
56,117 
Jahon 
bo‘yicha jami 
658,611 
715,005 
728,069 
735,229 
*Manba: Amerika Qo‘shma Shtatlari Qishloq xo‘jaligi Departamenti
(United States Department of Agriculture Foreign Agricultural Service) 
https://www,fas,usda,gov/data/grain-world-markets-and-trade
 
Makaron ishlab chiqaradigan qattiq bug‘doy mintaqasi Janubiy Yevropa, 
Shimoliy Amerika va MDHda (Qozog‘iston) joylashgan. 
Bug‘doy - ekish va yig‘ish bo‘yicha dunyodagi donlar orasida birinchi 
o‘rinni egallaydi. XX asrning ikkinchi yarmida bug‘doy yetishtirish geografiyasi 
sezilarli darajada o‘zgardi. Yashil inqilob davrida, mitti bug‘doyning yuqori 
mahsuldor navlari yaratilishi tufayli, jahon markazi yana Osiyoga ko‘chdi. Sharqiy 
Yevropa va MDH mamlakatlarining roli ijtimoiy mojarolar tufayli kamaydi, 
Shimoliy Amerikaning ulushi va G‘arbiy Yevropaning ulushini barqarorlashtirish 
kuzatildi. Hozirgi kunda dunyo bug‘doyining 2/5 qismi Osiyo, 1/5 qismi G‘arbiy 
Yevropa, 1/6 qismi Shimoliy Amerikaga to‘g‘ri kelmoqda. So‘nggi besh yil 
mobaynida bug‘doy yetishtirish hajmi yil sayin ortib bormoqda (39-jadval) 
Aytish o‘rinliki, bug‘doy etishtiradigan asosiy maydonlar 19-asrda barcha 
qit’alarning cho‘l zonasida shakllangan va ular tashqi bozorga yuqori darajada 

---

143 
sotilishi va yo‘naltirilganligi bilan ajralib turdi. XX asrda deyarli ularning barchasi 
o‘z ixtisoslashuvini saqlab qoldi.
Asosiy bug‘doy ishlab chiqaruvchilar - Xitoy, Rossiya, AQSh, Kanada, 
Hindiston, Avstraliya davlatlari sanaladi (39-jadval). Dunyo bo‘ylab bug‘doyning 
deyarli beshdan bir qismi xalqaro bozorga eksport qilinadi. Asosiy eksportchilar 
Shimoliy (AQSh, Kanada) va Janubiy Amerika (Argentina), Avstraliya va G‘arbiy 
Yevropaning (Frantsiya) ayrim mamlakatlarida joylashgan. 
Sholi –
ekvatorial, tropik va subtropik kengliklarning asosiy oziq-ovqat ekini 
hisoblanadi. U ko‘proq Xitoy, Xindiston, Indoneziya va Yaponiyada yetishtiriladi. 
Sholi ekilgan maydonlar Markaziy Osiyo, Janubiy Yevropa va Shimoliy 
Amerikada uchraydi. Ma’lumotlarga ko‘ra dastlab guruch Osiyoda, aniqrog‘i 
Janubiy va Janubi-Sharqiy Osiyo hududida paydo bo‘lgan, endilikda esa u barcha 
qit’alarda tarqalgan. Sholi issiqlik va namlikni, tuproq unumdorligini sifatiga juda 
ta’sirchanligi bois asosan, tropik va subtropik zonalarda, dengiz sohillaridagi 
sug‘oriladigan yerlarda yetishtiriladi.