U. X. Safarov, N. M. Karakulov

 
 
 

---

26 
2. DUNYO DAVLATLARI KLASSIFIKATSIYASI 
Tayanch tushunchalar:
dunyo davlatlarini turli belgilariga ko‘ra 
klassifikatsiyalash, davlatlarning geografik o‘rniga ko‘ra turlari, monarxiya 
davlatlari, respublikalar, unitar va federativ davlatlar, rivojlangan, rivojlanayotgan 
davlatlar. 
2.1. Dunyo davlatlarini turli belgilariga ko‘ra klassifikatsiyalash 
Ma’lumki, dunyoning hozirgi siyosiy kartasida 240 dan ortiq davlat, 
mamlakat va hududlar mavjud. Davlat, mamlakat va hududlar sonining bunchalik 
ko‘pligi ularni turli belgilariga ko‘ra guruhlashtirishni taqozo etadi. Ilmiy 
manbaalarda jahon davlatlarini quyidagi belgilariga ko‘ra tasniflash keng 
tarqalgan: 

Geografik belgilariga ko‘ra; 

Davlat tuzumiga ko‘ra; 

Hududiy-ma’muriy bo‘linishiga ko‘ra; 

Iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanish darajasiga ko‘ra va b.
Har bir tasniflash turi o‘z xususiyatidan kelib chiqib davlatlar, mamlakatlar 
va hududlarni turli guruhlarga mansub bo‘lishiga sababchi bo‘ladi. Geografik 
belgilariga ko‘ra tasniflashda miqdoriy ko‘rsatkichlar (maydon kattaligi, doimiy 
aholi soni) ahamiyatli bo‘lib hisoblanadi. Aynan hudud kattaligi va aholi soniga 
qarab guruhlashtirish eng ko‘p tarqalgan tasniflash ko‘rinishi hisoblanadi. Bundan 
tashqari geografik joylashuv holatiga ko‘ra davlatlar, mamlakatlar va hududlarni 
turli guruhlarga ajratish ham ushbu tasniflash turiga kiradi. 
Davlatlar va mamlakatlarni boshqarishda foydalaniladigan davlat tuzumi 
ko‘rinishlariga xos jihatlar asosida ularni guruhlashtirish ikkinchi tasniflash turiga 
xos jihat bo‘lib hisoblanadi. Hududiy-ma’muriy bo‘linishiga ko‘ra tasniflashda esa 
davlatlar, mamlakatlar va hududlarga xos ma’muriy birliklar va ularda 
shakllantirilgan ma’muriy bo‘linish holati asos qilib olinadi. Davlatlarning 
iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanish darajasiga ko‘ra guruhlashtirish esa birmuncha 
murakkab tasniflash ko‘rinishi bo‘lib, bu jarayonda ko‘plab ijtimoiy, iqtisodiy 

---

27 
ko‘rsatkichlar tahlil qilinishini taqazzo etadi. Quyidagi mavzularda har bir 
tasniflash turi ustida batafsil fikr yuritiladi.