Tuzuvchilar: S. Xasanova- toshkent shahar Chilonzor tumani 217- maktabning kimyo fani o’qituvchisi N. Azimova

KIMYO
fanidan uzviylashtirilgan o’quv dasturi
asosida tuzilgan taqvim-mavzuviy rejalar va nazorat
ishlari o’tkazish bo’yicha metodik tavsiyalar
(7-11-sinflar)

2019Toshkent
Tuzuvchilar: S. Xasanova- Toshkent shahar Chilonzor tumani 217- maktabning
kimyo fani o’qituvchisi
N. Azimova - Navoiy viloyat Qiziltepa tumani 3-maktabning kimyo fani o’qituvchisi


Taqrizchilar:

So’z boshi

Nima sababdan ta`limga kompetentsiyaviy yondashuvni joriy etish kerak? Hozirgi kunda o`quvchilarda o`quv predmetlari bo`yicha faqatgina bilim, ko`nikma va malakalarga ega bo`lishning o`zi yetarli emasligi ma`lum bo`lmoqda.
Tayanch kompetentsiyalarning dunyo bo`yicha yagona ro`yxati yo`q. Chunki har bir mamlakatning yoki regionning o`z an`analari, mentaliteti va o`ziga xos talablari bor. Kompetentsiya-bu jamiyatning o`z fuqarolariga qo`ygan ijtimoiy buyurtmasi bo`lib, ularning ro`yxati ma`lum bir mamlakatdagi yoki regiondagi ijtimoiy muhit bilan belgilanadi. Bunday kelishuvga har doim ham erishib bo`lmaydi.
Komnetentlikka yo‘naltirilgan kimyo darslarini tashkil etishda asosan darslikdagi bilimlarga tayangan turli axborot vositalardan olingan ma’lumotlardan foydalanish maqsadga muvofiq. Tayanch va fanga oid kompetaesiya elementlarini bir darsda shakllantirish mumkin.
Kimyo darslarini samarali tashkil qilishda kompetensiyaviy yondashuv asosidagi takomillashgan o’quv dasturi va taqvim-mavzuviy rejalarining qabul qilinishi ayni muddao bo’ldi. Yosh avlod kimyo fanidan o’z bilimlarini oshirishda, olingan bilimlarni amaliyotda qo’llay olishlari juda muhim ahamiyatga egadir.
Kimyo fanidan tegishli bilimlarni olish va ularni kelajak hayotda qo’llash uchun quyida berilgan nazorat ishlaridan kimyo fanini o’qitishda foydalanish juda yaxshi samara beradi.

Tayanch kompetensiyalar:

1. Kommunikativ kompetentsiya.
2. Axborotlar bilan ishlash kompetentsiyasi.
3. O`zini o`zi rivojlantirish kompetentsiyasi.
4. Milliy va umummadaniy kompetentsiya.
5. Ijtimoiy faol fuqarolik kompetentsiyasi.
6. Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo`lish hamda foydalanish kompetentsiyasi.
Fanga oid kompetensiyalar:
1. Kimyoviy jarayon, hodisalarni kuzatish, tushunish va tushuntirish.
2. Element va birikmalarni kimyoviy tilda ifodalash.
3. Kimyoviy modda va jihozlar bilan ishlay olish, tajribalar o’tkazish va amaliyotda qo’llash.

Kimyo fanidan 7-sinflar uchun taqvim mavzu reja

(haftasiga 2 soatdan jami 68 soat)

darslar	Bo’lim va mavzular			soati
I bob. Kimyoning asosiy tushuncha va qonunlari (23 soat)
1-dars		Kimyo fanining maqsad va vazifalari. O‘zbekistonda kimyo.	1
2-dars		Modda va uning xossalari	1
3-dars		1-Amaliy mashg‘ulot. Kimyo xonasidagi jihozlar hamda moddalar bilan ishlashda xavfsizlik qoidalari bilan tanishish	1
4-dars		2- Amaliy mashg‘ulot. Laboratoriya shtativi, quruq yonilg‘i va elektr isitgich jihozlari, spirt lampasi bilan ishlash usullari, alanganing tuzilishini o‘rganish	1
5-dars		Atom-molekular ta’limot. Atom va molekulalarning mavjudligi. Kimyoviy element, kimyoviy belgi.	1
6-dars		Atomlarning o‘lchami, nisbiy va absolyut massa.	1
7-dars		Kimyoviy modda-atom va molekulalar uyushmasi. Molekular va nomolekular tuzilishdagi moddalar	1
8-dars		Nazorat ishi-1	1
9-dars		Sof modda va aralashmalar	1
10-dars		3-Amaliy mashg‘ulot. Ifloslangan osh tuzini tozalash.	1
11-dars		Oddiy va murakkab moddalar.	1
12-dars		Moddalarning agregat holatlari.	1
13-dars		Kimyoviy formula, valentlik, indekslar	1
14-dars		Molekulalarning o‘lchami, nisbiy va absolyut massasi. Mol va molyar massa, modda miqdori. Avogadro doimiysi	1
15-dars		Moddalarning xossalari: fizik va kimyoviy o‘zgarishlar	1
16-dars		Kimyoviy reaksiya tenglamalari. Koeffitsientlar.	1
17-dars		Masalalar va testlar yechish.	1
18-dars		Nazorat ishi-2	1
19-dars		Tarkibning doimiylik qonuni	1
20-dars		Massaning saqlanish qonuni.	1
21-dars		Avogadro qonuni. Molyar hajm	1
22-dars		Kimyoviy reaksiya turlari	1
23-dars		Nazorat ishi-3	1
II-BOB. KISLOROD (6 SOAT)
24-dars		Kislorod	1
25-dars		Kislorod - oddiy modda.	1
26-dars		Kislorodning kimyoviy xossalari, uning biologik ahamiyati, ishlatilishi.	1
27-dars		Kislorodning tabiatda aylanishi. Havo va uning tarkibi, havo tarkibining ifloslanishi va uni saqlash usullari	1
28-dars		Yonish. Yonilg‘ilarning turlari	1
29-dars		4-Amaliy mashg‘ulotKislorod olish va uning xossalarini o‘rganish.	1
30-dars		Nazorat ishi-4	1
III BOB. VODOROD (5-SOAT)
31-dars		Vodorod	1
32-dars		Kislotalar haqida dastlabki tushunchalar	1
33-dars		Vodorodning olinishi.	1
34-dars		Vodorod - oddiy modda. Uning formulasi va molyar massasi. Vodorodning fizik va kimyoviy xossalari	1
35-dars		Vodorod sof ekologik yonilg‘i va uning ishlatilishi	1
IV BOB. SUV VA ERITMALAR (8 soat)
36-dars		Suv - murakkab modda. Suvning fizik va kimyoviy xossalari	1
37-dars		Suvning tabiatda tarqalishi. Uning tirik organizmlar hayotidagi ahamiyati, ishlatilishi	1
38-dars		Suv havzalarini ifloslanishdan saqlash choralari. Suv tarkibining ifloslanishi va uni tozalash usullari.	1
39-dars		Suv - eng yaxshi erituvchi. Eruvchanlik.	1
40-dars		Nazorat ishi-5	1
41-dars		Eritmalar va ularning konsentratsiyasi haqida tushuncha	1
42-dars		Eritmada erigan modda massa ulushi, foiz konsentratsiya, molyar konsentratsiya. Eritmalarning inson hayotidagi ahamiyati	1
43-dars		5-Amaliy mashg‘ulot. Eritmalar tayyorlash	1
V BOB. ANORGANIK MODDALARNING ENG MUHIM SINFLARI (21 soat)
44-dars		Moddalarni toifalanishi. Murakkab moddalarning toifalanishi			1
45-dars		Oksidlar. Oksidlarning tarkibi, tuzilishi va nomlanishi			1
46-dars		Oksidlarning toifalanishi.			1
47-dars		Oksidlarning olinishi va xossalari			1
48-dars		Eng muhim oksidlarning ishlatilishi			1
49-dars		Asoslar. Asoslarning tarkibi, tuzilishi, nomlanishi			1
50-dars		Asoslarning toifalanish			1
51-dars		Asoslarning olinishi va xossalari.			1
52-dars		Eng muhim asoslarning ishlatilishi			1
53-dars		Nazorat ishi-6			1
54-dars		Kislotalar. Kislotalar tarkibi, tuzilishi, nomlanishi, toifalanishi			1
55-dars		Kislotalar toifalanishi			1
56-dars		Kislotalarning olinishi va xossalari			1
57-dars		Eng muhim kislotalarning ishlatilishi			1
58-dars		6-Amaliy mashg‘ulot. Sulfat kislotaning mis (II) -oksidi va temir (III) -oksidi bilan almashinish reaksiyalarini olib borish va reaksiya mahsulotlarini eritmadan ajratish.			1
59-dars		Nazorat ishi-7			1
60-dars		Tuzlar. Tuzlar tarkibi, tuzilishi va nomlanishi			1
61-dars		Tuzlar formulalarining ifodalanishi va ularning toifalanishi			1
62-dars		Tuzlarning olinishi va xossalari			1
63-dars		Eng muhim tuzlarning ishlatilishi			1
64-dars		Ekvivalentlik qonuni			1
VI BOB. OKSIDLAR, ASOSLAR, KISLOTALAR VA TUZLARNING O‘ZARO GENETIK BOG‘LANISHI (4 soat)
65-dars		Masalalar va testlar yechish .			1
66-dars		Oksidlar, asos, kislota va tuzlar orasidagi genetik bog‘lanish .			1
67-dars		7-Amaliy mashg‘ulot. Anorganik birikmalarning eng muhim sinflariga oid bilimlarni umumlashtirish yuzasidan masalalar yechish			1
68-dars		Nazorat ishi-8			1

1-NAZORAT ISHI

Mavzu: Dastlabki kimyoviy tushunchalar
Nazorat shakli:Kimyoviy diktant.
1. Kimyo fani………………………………………………to’g’risidagi fandir.
2……………………………………………………………. . kimyoviy tuzilish nazariyasining mikrozarrachalar asosida zamonaviy talqinini taklif etgan.
3. Jismlar………………………………………………………. . tashkil topgan.
4. Alangani uch qismga bo’lish mumkin:1-alanganing yuqori qismi va chetlari
2-alanganing o’rta qismi………………………………………………. . ,3-alanganing pastki qismi…………………………………………. . hisoblanadi.
5. Atom,, yunoncha’’………………………………. . . degan ma’noni bildiradi.
6. Atomlarning muayyan turi…………………………………………………
7…………………………………………………………………. element atom massasining ¹² C (uglerod 12) atom massasining 1/12 (o’n ikkidan bir) qismidan necha marta og’irligini ko’rsatuvchi kattalik.
8…………………………. . va ………………………. . doimo harakatda bo’ladi.
9. 1m. a. b. =……………………………………. ga teng. •
Kompetentlikni aniqlash uchun materiallar:
9. Hayotimizda uchraydigan qanday moddalarni bilasiz?
_______________________________________________________________ .
10. Kundalik turmushda qanday diffuziya hodisalarini kuzatgansiz?
________________________________________________________________ .
2-nazorat ishi.
Mavzu:Atom malekulalar uyishmasi. Molekular va nomolekular tuzilishli moddalar. Sof va aralashmalar. Oddiy va murakkab moddalar. Moddaning agregat holati. Kimyoviy formula. Valentlik. Molekulalarning o’lchami, nisbiy va molekulyar massasi. Mol va molar massa. Avogadro doimiysi.
Nazorat shakli:Test
1. Kalsiyning absolyut massasi berilgan qatorni toping.
A) 56,4•10^-27kg B) 66,4•10^-27kg S) 546 •10^-27kg D) 16,4 •10^-27kg
2. Foydali qazilmalarni 90%miqdorini qaysi elementlar tashkil etadi?
A) Kalsiy, vodorod,uglerod, nikel, qo’rg’oshin.
B) Kalsiy, kislorod,uglerod, kremniy,temir.
S) Kalsiy,kislorod,temir, kremniy,alyuminiy.
D) Kislorod,uglerod,vodorod,kremniy, alyuminiy.
3. Molekulyar tuzilishli moddalar qaysi olim nomi bilan atalad?
A) Bertole B) Dalton S) Lamanosov D) Lavuaze
4. Sof modda berilgan qatorni toping.
A) mis sim B) suv bug’I S) olmos,asal. D) Ava B
5. ushbu idish qanday nomlanadi?
A) o’lchov kolbasi
B) tubi yumaloq kolba
S) probirka
D) konussimon kolba
6. Oddiy moddalar berilgan qatorni toping.
A) H₂,NO B) O₂,HCl S) N₂,O₂ HCl, H₂O
7. Murakkab moddalar berilgan qatorni toping.
A) HCl,H₂O B) N₂O, H₂ S) O₂,N₂ D) NaCl,H₂
8. Moddani hosil qilish jarayoni ………………. . deb ataladi.
A) analiz B) sintez S) allotropiya D) sublimatlanish.
9. Uglerodni allotropiyasi berilgan qtorni toping.
A) olmos, grafit, karbin, fullerin. S) oq,qora,qizil.
B) rombik plastik, Monoklinik. D) barcha javoblar to’g’ri.
10. Valentlik qaysi elementga nisbatan aniqlanadi?
A) kislorod B) vodorod S) litiy D) uglerod
11. H₂SO₄da S ning valentligi nechaga teng?
A) IV B) V S) VI D) III
12. 3,4gr NH₃ necha mol?
A) 0,1 B) 1 S) 0,3 D) 0,2
13. Avagadro doimiysi nechaga teng?
A) 1,66•10^-23kg B) 6,02 •10²³mol^-1 S) 1,7 •10^-27kg D) 6 •10^-23mol
14. Alyuminiyning valentligi nechaga teng?
A) III B) II S) IV D) V
15. Sublimatlanish hodisasiga misollar keltirilgan qatorni toping.
A) yod, azot
B) yod, naftalin, quruq muz.
S) naftalin, nitrat kislota.
D) quruq muz, Bertole tuzi
16. quyidagi rasmda suvni qanday tozalash usuli berilgan ?
17. Quyidagi moddalarning valentliklarini yozing:NH₃,K₂O,H₃PO₄,Cr₂O_3.
Kompetentlikni aniqlash uchun materiallar:
18. Uglerodning qanday allotropiyalari haqida eshitgansiz va qaysilarini ko’rgansiz?
19. Kundalik hayotimizda ishlatiladigan murakkab moddalarni qanday nomlarini bilasiz?
20. O’zingiz ko’rgan aralashmalar haqida yozing.
3-nazorat ishi.
Mavzu:Fizik va kimyoviy o’zgarishlar. Kimyoviy reaksiya tenglamalari. Koeffitsiyent. Tarkibning doimiylik qonuni. Massaning saqlanish qonuni. Avagadro qonuni. Molar hajm. Kimyoviy reaksiya turlari.
Nazorat shakli: masala yechish.
I-variant
1. Tarkibida 50%S va 50%O bo’lgan moddaning formulasini toping.
2. 32gr SO₂ ning modda miqdorini toping.
3. Quyidagi reaksiyani tugallang va koeffisiyentlar qo’ying.
H₂+O₂= Cu+Cl₂=
Kompetentlikni aniqlash uchun materiallar:
4. Fizik o’zgarishlarni hayotiy misollar orqali tushuntiring.
5. Tarkibning doimiylik qonunini hayotda kuzatgan misollar orqali izohlab bering.
II-variant
1. Tarkibida 27,27%C va 72,73%O bo’lgan moddaning formulasini toping.
2. 19,6gr sulfat kislota H₂SO₄ning modda miqdorini toping.
3. Quyidagi reaksiyani tugallang va koeffisiyentlar qo’ying.
Al+O₂₌ Ca+Cl₂=
Kompetentlikni aniqlash uchun materiallar:
4. Kimyoviy o’zgarishlarni hayotiy misollar orqali tushuntiring.
5. Massaning saqlanish qonunini suvni olish reaksiyasi misolida tushuntirib bering.

4-nazorat ishi.

Mavzular: Kislorod-kimyoviy element. Kislorod—oddiy modda. Uning olinishi. Kislorodning kimyoviy xossalari,cbiologik ahamiyati va ishlatilishi. Kislorodning tabiatda aylanishi, havoning tarkibi. Havoni ifloslanishdan saqlash. Moddaning yonishi. Yonilg’ilarning turlari.
Nazorat shakli:Yozma ish
I-variant
1. Kislorodni kashf etilishida hissa qo’shgan olimlardan kimlarni bilasiz?
2. 2,24 l kislorod molekulasi massasi necha gr?
3. 0,15mol H₂SO₄necha gr?
Kompetentlikni aniqlash uchun materiallar:
4. Tarkibida kislorod bo’lgan qanday moddalar haqida eshitgansiz?
5. Kislorod qanday sohalarda ishlatiladi?
II-variant.
1. Kislorodni laboratoriyada olinish reaksiya tenglamalarini yozing.
2. 12,25gr Bertole tuzidan necha l (n. sh. da) kislorod hosil bo’ladi?
3. 8,8gr CO₂ (n. sh. da) qancha hajmni eallaydi?
Kompetentlikni aniqlash uchun materiallar:
4. Qanday yonilg’i turlari haqida eshitgansiz?
5. Ozon tabiatda qachon hosil hosil bo’ladi?
5-Nazorat ishi.
Mavzu:Vodorod- kimyoviy element. Kislotalar haqida dastlabki tushunchalar. Vodorodning olinishi. Vodorod –oddiy modda. Vodorodning fizik, kimyoviy xossalari. Vodorodning ishlatilishi. Suv murakkab modda, uning tarkibi, molyar massasi, uning fizik va kimyoviy xossalari. Suvning tabiatda tarqalishi, ahamiyati,ishlatilishi. Suv havzalarini ifloslanishdan saqlash choralari. Suvni tozalash usullari.
Nazorat shakli:Test
1. ,,Yonuvchan havo’’ni kim kashf etgan?
A) G. Kavendish B) Lamonosov S) J. Dalton D) A. M. Butlerov
2. Vodorod koinotda termoyadro reaksiyasi natijasida qaysi elementga aylanadi?
A) azot B) litiy S) geliy D) argon
3. Vodorodning ekvivalent hajmi nechaga teng?
A) 11,2l/mol B) 5,6l/mol S) 22,4l/mol D) 10,2l/mol
4. Vodorod laboratoriyada qanday asbobda olinadi?
A) ozonator B) kipp S) gazometr D) kolba
5. Suv molekulasida vodorod atomi kislorod atomi bilan necha burchak hosil qilib birikadi?
A) 104,3⁰ B) 109,4⁰ S) 120⁰ D) 103,4⁰
6. Kislotalarni lakmus qog’ozi qanday rangga bo’yaydi?
A) ko’k B) qizil S) yashil D) rangsiz
7. 9gr suv olish uchun necha gr vodorod kerak?
A) 1gr B) 6gr S) 2gr D) 3gr
8. Oqava suvlarni alohida tozalash usuli necha xil?
A) 3 B) 1 S) 4 D) 5
9. vodorod to’ldirilgan ushbu sharni havoga uchirgan olim kim?
A) Jak Sharl B) Kavendish S) Butlerov D) Lavuazye
10. 18gr suv elektroliz qilinganda (n. sh. da) necha l kislorod olinadi?
A) 5,6l B) 22,4l S) 11,2l D) 10,8l
11. Na+H₂O=…………. +H₂
A) NaOH B) Na₂O S) Na₂O₂ D) NaO
12. 1kg bug’doy olish uchun necha l suv kerak?
A) 2500l B) 1500l S) 800l D) 400l
13. Vodorod sanoatda eng ko’p nima maqsadda ishlatiladi?
A) xlorid kislota olishda B) ammiak olishda S) kislotalar olishda D) suv olishda
14. Suvning issiqlik sig’imi nechaga teng?
A) 4,18J/K B) 2,85K/J S) 2,43J/K D) 0. 79J/K
15. N. sh. da o’lchangan 5,6l kislorodning massasini hisoblang.
A) 10gr B) 8gr S) 6gr D) 9gr
16. Tarkibida 91,2% fosfor va 8,8% vodorod bo’lgan birikmaning vodorodga nisbatan zichligini toping.
17. Fosfor bug’ining vodorodga nisbatan zichligi 62 ga teng fosfor bug’ining molekulyar massasini toping.
Kompetentlikni aniqlash uchun materiallar:
18. Qanday suvlar haqida bilasiz?
19. Tarkibida vodorod saqlagan qanday moddalar haqida eshitgansiz?
20. Chuchuk suv deganda nimani tushunasiz?
6-Nazorat ishi.
Mavzu: Suv–eng yaxshi erituvchi. Eruvchanlik. Eritmalar va ularning konsentratsiyalari. Metallar va metallmaslar. Oksidlar. Asoslar.
Nazorat shakli:Masala yechish
I-variant.
1. 300gr 10%li eritmadagi erituvchi va eruvchi moddalarning massalarini toping.
2. 500ml 0,2m eritma tayorlash uchun necha gr natriy karbonat Na₂CO₃kerak?
3. 50gr natriy xlorid NaCl tuziga 150gr suv qo’shildi. Hosil bo’lgan eritmaning massa ulushini (%) da hisoblang.
Kompetentlikni aniqlash uchun materiallar:
4. Qanday eritmalar tayyorlay olasiz?
5. Hayotingizda ko’rgan metallaringizni sanab bering?