Tuzuvchilar: S. Xasanova- toshkent shahar Chilonzor tumani 217- maktabning kimyo fani o’qituvchisi N. Azimova

Organik birikmalar tuzilish nazariyasi.
1
3- dars	Izomeriya tushunchasi, turlari.	1
	II BOB. Uglevodorodlar (29 soat)
4- dars	Organik birikmalar sinflanishi. Organik birikmalarga xos reaksiya turlari.	1
5- dars	Alkanlar.	1
6- dars	Alkanlar nomlanishi. Izomeriyasi.	1
7- dars	Alkanlar. Olinishi va Fizik xossalari.	1
8- dars	Alkanlar. Kimyoviy xossalari va ishlatilishi.	1
9- dars	Nazorat ishi-1	1
10- dars	Xatolar ustida ishlash. Masala va mashqlar yechish.	1
11- dars	Sikloalkanlar.	1
12- dars	Sikloalkanlar. Fizik va kimyoviy xossalari. Ishlatilishi.	1
13- dars	Mavzularga doir masalalar yechish.	1
14- dars	Alkenlar.	1
15- dars	Alkenlar izomeriyasi. Olinishi	1
16- dars	Alkenlar. Fizik va kimyoviy xossalari. Ishlatilishi.	1
17- dars	Mavzularga doir masalalar yechish.	1
18- dars	Laboratoriya ishi-1	1
19- dars	Nazorat ishi-2	1
20- dars	Xatolar ustida ishlash. Masala vamashqlar yechish.	1
21- dars	Alkadienlar.	1
22- dars	Alkinlar.	1
23- dars	Mavzularga doir masalalar yechish.	1
24 -dars	Laboratoriya ishi-2	1
25- dars	Nazorat ishi-3	1
26- dars	Xatolar ustida ishlash. Masala vamashqlar yechish.	1
27- dars	Aromatik birikmalar.	1
28-dars	Organik birikmalarda gibridlanish.	1
29-dars	Uglevodorodlarning tabiiy manbalari. Tabiiy gaz va toshko‘mir.	1
30-dars	Uglevodorodlarning tabiiy manbalari. Neft va neftni qayta ishlash mahsulotlari. Kreking.	1
31-dars	Nazorat ishi-4	1
32-dars	Xatolar ustida ishlash. Masala vamashqlar yechish.	1
	III BOB. Kislorodli organik birikmalar (26 soat)
33-dars	Spirtlar.	1
34-dars	Spirtlar. Fizik va kimyoviy xossalari. Ishlatilishi.	1
35-dars	Bir atomli to‘yingan spirtlarning fizik va kimyoviy xossalari. Ishlatilishi. Laboratoriya ishi-3.	1
36-dars	Ko‘p atomli spirtlar.	1
37-dars	Fenollar.	1
38-dars	Nazorat ishi-5	1
39-dars	Xatolar ustida ishlash. Masala vamashqlar yechish.	1
40-dars	Aldegidlar. Aldegidlarning olinishi.	1
41-dars	Aldegidlarning fizik kimyoviy xossalari.	1
42-dars	Ketonlar.	1
43-dars	Karbon kislotalarning umumiy formulasi,gomologik qatori,izomeriyasi,olinishi.	1
44-dars	Karbon kislotalarning fizik va kimyoviy xossasi.	1
45-dars	Mavzularga doir masalalar yechish	1
46-dars	Laboratoriya ishi-4.	1
47-dars	Nazorat ishi-6	1
48-dars	Xatolar ustida ishlash. Masala va mashqlar yechish.	1
49-dars	Oddiy efirlar.	1
50-dars	Murakkab efirlar.	1
51-dars	Yog‘lar .	1
52-dars	Uglevodlar.	1
53-dars	Monosaxaridlar.	1
54-dars	Di-, Polisaxaridlar.	1
55-dars	Mavzularga doir masalalar yechish	1
56-dars	Laboratoriya ishi-5.	1
57-dars	Nazorat ishi-7	1
58-dars	Xatolar ustida ishlash. Masala vamashqlar yechish.	1
	IV BOB. Azotli organik birikmalar (10soat)
59-dars	Nitrobirikmalar.	1
60-dars	Aminlar.	1
61-dars	Aromatik aminlar.	1
62-dars	Aminokislotlar.	1
63-dars	Mavzularga doir masalalar yechish.	1
64-dars	Oqsillar.	1
65-dars	Laboratoriya ishi-6	1
66-dars	Yuqori molekulyar birikmalar.	1
67-dars	Nazorat ishi-8	1
68-dars	Mavzularga doir masalalar yechish.	1

1-Nazorat ishi

Mavzu: Organik kimyo tarixi. Organik birikmalarning o‘ziga xos xususiyati. Organik birikmalar tuzilish nazariyasi. Izomeriya tushunchasi, turlari. Organik birikmalar sinflanishi. Organik birikmalarga xos reaksiya turlari. Alkanlar. Alkanlar nomlanishi. Izomeriyasi. Alkanlar. Olinishi va Fizik xossalari. Alkanlar. Kimyoviy xossalari va ishlatilishi.
Nazorat shakli:Test.
1. Benzoldan anilinni sintez qilgan olim kim?
A) A. M. Butlerov B) M. Bertlo S) N. N. Zinin D) F. Vyoler
2. Butanni izomerlar soni nechta?
A) 3 B) 2 S) 4 D) 6
3. 0,3 mol etil spirtidagi atomlar soni nechta?
A) 1,6*10²⁴ B) 6,02*10²³ S) 3,01*10²⁴ D) 1,2*10²⁴
4. CH₃COOH dagi uglerodning oksidlanish darajalari yig’indisi nechaga teng?
A) +6 B) 0 S) -4 D) +2
5. C₆H₆+ Br₂ →C₆H₅Br+HBr ushbu reaksiya reaksiyaning qaysi turiga kiradi?
A) almashinish B) birikish S) ajralish D) parchalanish
6. Tarkibida –COOH guruhi bo’lgan moddalar ……………. deyiladi.
A) spirtlar B) karbon kislotalar S) aldegidlar D) ketonlar
7. Alkanlarning umumiy formulasi berilga qatorni toping.
A) C_nH_2n B) C_nH_2n-2 S) C_nH_2n+2 D) C_nH_2n-6
8. CH₃-CH( CH₃) -CH₃ ushbu moddani ratsional nomlang.
A) trimetil metan B) dimetil metan S) 2-metil propan D) 1,2,3-trimetil metan
9. Ratsional so’zining ma’nosi nima?
A) lotincha ,,ratio’’ –o’ylash B) lotincha ,,ratio’’-fikrlash, idrok qilish S) lotincha ,,raio’’-o’ylamoq D) yunoncha ,,ratio’’-fikr
10. 0,25 mol alkan tarkibida 9,03*10²³ ta vodorod atomi bo’lsa, alkanni nomini toping.
A) CH₄ B) C₂H₆ S) C₃H₈ D) C₄H₁₀
11. C₂H₅J+Na=……. +NaJ
A) CH₄ B) C₄H₁₀ S) C₃H₈ D) C₂H₆
12. Xloroform nima maqsadda ishlatiladi?
A) yoqilg’i B) erituvchi S) mochevina olishda D) kislota olishda
13. 32gr CH₄ yonishidan necha gr CO₂ hosil bo’ladi?
A) 44gr B) 88gr S) 22gr D) 24gr
14. Propanda jami б bog’lar soni nechta?
A) 8ta B) 10 ta S) 9ta D) 12ta
15. Organik moddalar anorganik moddalarga nisbatan ………. .
A) beqaror B) barqaror S) harorat ta’sirida o’zgarmaydi D) suyuqlanish harorati yuqori
16. Holat izomeriyasi turiga misollar keltiring.
17. 2mol butandagi vodorod va uglerod atomlar soni ayirmasini toping.
18. Vyurs reaksiyasiga misollar keltiring.
Kompetentlikni aniqlash uchun materiallar:
19. Alkanlardan qaysilarini ishlatilish sohalari haqida eshitgansiz?
20. Kundalik turmushimizda ishlatadigan biror bir organik moddadagi uglerodning oksidlanish darajasini yozing.
2- Nazorat ishi
Mavzu: Sikloalkanlar. Alkenlar.
Nazorat shakli: Yozma ish.
I-variant.
1. Noma’lum spirtning degidratlanishidan 14 gr alken va 3,6gr suv hosil bo’lsa, spirtni formulasini toping.
2. Necha gr qaysi aromatik uglevodorodni gidrogenlab 22,4gr siklogeksan olish mumkin?
3. Pentendagi б va π bog’lar sonini aniqlang.
Kompetentlikni aniqlash uchun materiallar:
4. Kundalik turmushda ko’p ishlatadigan selofan paketlar tarkibida qaysi alken uchraydi?
5. Qishloq xo’jaligida sikloalkanlarning qaysilarini birikmalari ishlatilishini bilib oldingiz?
II-variant.
1. N. D. Zelinskiy qaysi sikloalkanni olgan reaksiya tenglamasini yozing.
2. Noma’lum spirtning degidratlanishidan 4,2gr alken va 1,8gr suv hosil bo’lsa, spirtni formulasini toping.
3. Alkenning umumiy formulasidan kelib chiqqan holda molekulyar massasi 56ga teng bo’lgan modda tarkibidagi uglerod atomlar sonini toping.
Kompetentlikni aniqlash uchun materiallar:
4. Turmushda alkenlarni qaysi birikmalarini bilasiz?
5. Yurtimizni qaysi viloyatlarida polietilen selofanlar ishlab chiqariladi?
3- Nazorat ishi
Mavzu :Alkadienlar. Alkinlar.
Nazorat shakli:Yozma ish.
I-variant
1. Alkadiyenlarning umumiy yonish tenglamasini yozing.
2. Quyidagi moddani sistematik nomenklatura bo’yicha nomlang.
CH₃─C(CH₃) =CH─C(CH₃) =CH₂
3. Qanday massadagi 3-metilpropandan yuqori temperatura va Al₂O₃ Katalizator ishtirokida 10. 2gr
Alkadiyen olish mumkin?
4. Massasi 2. 6gr bo’lgan atsetilenga qancha(mol) brom birikaoladi?
Kompetentlikni aniqlash uchun materiallar:
5. Metallarni payvandlash va kesishda ishlatiladigan alkin qaysi?
II-variant
1. Propadiyenni yonish tenglamasini yozing.
2. Quyidagi moddani sistematik nomenklatura bo’yicha nomlang .
CH₃-C≡C-CH(CH₃) -CH₃
3. Qanday massadagi 2-metilbutandan yuqori temperatura va Al₂O₃ Katalizator ishtirokida 10gr Alkadiyen olish mumkin?
4 . M. G. Kucherov reaksiyasini yozing.
Kompetentlikni aniqlash uchun materiallar:
5. To’yinmagan uglevodorodlarni qaysilarini ishlatilish sohalarini bilib oldingiz?
4-Nazorat ishi
Mavzu: Aromatik birikmalar. Organik birikmalarda gibridlanish. Uglevodorodlarning tabiiy manbalari. Tabiiy gaz va toshko‘mir. Uglevodorodlarning tabiiy manbalari. Neft va neftni qayta ishlash mahsulotlari. Kreking.
Nazorat ishi:Test.
1. Benzolni tuzilish formulasini kashf etgan olim kim?
A) A. Kekule B) A. M. Butlerov S) Bersilius D) Bertlo
2. Benzil radikali berilgan qatorni toping.
A) C₆H₅CH₂- B) C₆H₅- S) C₆H₅C₂H₅- D) C₅H₆-
3. Benzoldagi б bog’lar soni nechta ?
A) 6ta B) 10ta S) 16ta D) 12ta
4. 4mol atsetilendan necha gr benzol olinadi?
A) 78gr B) 156gr S) 312gr D) 104gr
5. Etilen molekulasining gibridlanish turi qanday?
A) sp² B) sp³ S) sp D) sp³d
6. Uglevodorodlarning eng muhim manbalariga nimalar kiradi?
A) neft,tabiiy gaz.
B) toshko’mir, neftning yo’ldosh gazlari.
S) mochevina,nuklein kislotalar.
D) A va B
7. Qattiq uglevodorodlar bo’lgan neft qanday nomlanadi?
A) parafin asosli B) asvalt asosli
S) o’rtacha neft S) kerosin asosli
8. Neftning fraksiyasi turlari nechta?
A) 1ta B) 3ta S) 2ta D) 4ta
9. Neftning fraksiyalari ketma-ketligi to’g’ri berilgan qatorni toping.
A) gazolin(benzin) →kerosin→qoramoy.
B) kerosin→gazolin(benzin) →qoramoy
S) qoramoy→kerosin→gazolin(benzin)
D) qoramoy→gazolin(benzin) →kerosin
10. Yengil benzin nima maqsadda ishlatiladi?
A) yonilg’I B) erituvchi S) asvalt D) vazelin
11. Tabiiy gazning necha (%) ini CH₄ tashkil etadi?
A) 90-95% B) 80-90% S) 90-98% D) 70-80%
12. Og’ir benzinni ikkinchi nomi nima?
A) ligroin B) kerosin S) gazolin D) paraffin
13. Gazolin tarkibida quyidagi uglevodorodlardan qaysi biri uchraydi?
A) C₄H₁₀ B) C₇H₁₆ S) C₁₀H₂₂ D) C₃H₈
14. Toshko’mirni nechta fraksiyalari bor?
A) 5 B) 6 S) 4 D) 3
15. Sintez gazi berilgan qatorni toping.
A) SO+H₂ B) CO+2H₂ S) CO+H₂O D) CO₂+H₂
16. Tabiiy gazni yoqish uchun 3,36 l sarflansa, hosil bo’lgan karbonat angidridning massasini toping.
17. 10,8 l (n. sh. da) atsetilendan 10gr benzol olingan bo’lsa,reaksiya unumini (%) da hisoblang.
18. Toshko’mirning fraksiyalarini yozing.
Kompetentlikni aniqlash uchun materiallar:
19. Jonajon O’zbekistonimizning qaysi viloyatlarida gaz konlari borligi haqida eshitgansiz?
20. Neft nima maqsadlarda ishlatiladi?
5- Nazorat ishi
Mavzu: Spirtlar. Fenollar.
Nazorat shakli:yozma ish.
I-variant.
1. 1lamchi,2lamchi,3lamchi spirtlarga misollar keltiring.
2. 17,6gr etilatsetat gidrolizidan hosil bo’lgan etanol massasini toping.
3. Degidratlanish reaksiyasiga misollar yozing.
4. 15,5gr etilenglikolga natriy metali mo’l miqdorda ta’sir ettirilsa,necha l(n. sh. da) gaz ajraladi?
Kompitentlikni aniqlash uchun materiallar:
5. Qanday spirlarni ishlatish usullarini bilasiz?
II-variant.
1. 1atomli,2atomli va 3atomli spirtlarga misollar yozing.
2. 4,6gr etil spirtining natriy bilan ta’sirlashishi natijasida necha l (n. sh. da) gaz ajraladi?
3. Fenolning gomologlarini yozing.
4. 9,4gr fenol ishqor bilan reaksiyaga kirishganda necha gr natriy fenolyat hosil bo’ladi?
Kompetentlikni aniqlash uchun materiallar:
5. Spirtning inson organizmiga ta’siri haqida nimalarni bilasiz?
6- Nazorat ishi
Mavzu: Aldegidlar. Ketonlar. Karbon kislotalar.
Nazorat shakli:Test.
1. Aldegidlar tarkibida qanday gruppa bo’ladi?
A) -CO- B) -COH S) -COOH D) -OH
2. Sirka aldegidi mis(II) -gidroksidi bilan reaksiyaga kirishib,birinchi bosqichda qanday rangli cho’kma hosil bo’ladi?
A) qizil B) sariq S) yashil D) ko’k
3. Spirtlar karbon kislotalarga qaraganda aldegidlarni qaynash va suyuqlanish temperaturasi. . . . . . . . .
A) yuqori B) past S) o’rtacha D) A va B
4. Ketonlarni umumiy formulasi berilgan qatorni toping.
A) C_nH_n+2O B) C_nH_2nO S) C_nH_2nO₂ D) C_nH_nO
5. Quyidagi moddani nomlang. CH₃-CO-CH₃
A) metil etil keton B) dietil keton
S) dimetil keton D) propil keton
6. C₂H₅-C≡C-H+H₂O→. . . . . . . . . . . . . . . .
Qanday modda olinadi?
A) metil etil keton B) dimetil keton S) propil keton D) propil etil keton
7. Moy kislotasi berilgan qatorni toping.
A) C₃H₇COOH B) C₂H₅COOH S) C₅H₁₁COOH D) C₆H₁₃COOH
8. Chumoli va sirka kislotasi qaysi reaksiya bilan farqlanadi?
A) galogenlar bilan ta’siri B) kumush ko’zgu reaksiyasi
S) ishqoriy metallar bilan D) Spirtlar bilan ta’siri
9. 200gr 20%li natriy ishqorining eritmasini tayyorlash uchun qanday massadagi (g) sirka kislota kerak?
A) 80gr B) 70gr S) 60gr D) 100gr
10. Keltirilgan reaksiyani chap tomonini to’ldiring.
. . . . . . . . . . . . +. . . . . . . . . . . . . =C₂H₅COONa+H₂O
A) C₂H₅OONa+ H₂O S) C₂H₆+Na₂CO₃
B) C₂H₅COOH+NaOH D) C₂H₅COH+NaOH
11. 7,4gr propan kislotadagi vodorod atomlar soni nechta?
A) 4,8*10²³ B) 6,02*10²³ S) 3,6*10²³ D) 5,2*10²³
12. Keton berilgan qatorni toping.
A) CH₃COH B) CH₃COCH₃ S) CH₃OH D) CH₃COOH
13. Glitserin necha atomli spirt?
A) bir atomli B) ikki atomli S) uch atomli D) B va S
14. Kucherov reaksiyasi yordamida ushbu moddalardan qaysi birini sintez qilish mumkin?
A) 1,2 dixlor etan S) etil spirti
B) etilenglikol D) sirka aldegid
15. Molekulyar massasi 72ga teng bo’lgan,3,7gr aldegid gidrogenlanishidan necha gr spirt olish mumkin?
A) 4,8gr B) 3,8gr S) 6,4gr D) 7,2gr
16. 230gr suvsiz etil spirtining oksidlanishi natijasida qancha (gr) sirka aldegid olish mumkin?
17. Karbon kislotalarning fizik xossalarini aytib bering.
18. Kucherov reaksiyasini yozing.
Kompetentlikni aniqlash uchun materiallar:
19. Ayollarimiz loklarini o’chirish maqsadida qaysi ketondan foydalanishadi?
20. Biz ovqat hazm qilish maqsadida qaysi karbon kislotadan foydalanamiz?

7- Nazorat ishi

Mavzu: Oddiy efirlar. Murakkab efirlar. Yog‘lar . Uglevodlar.
Nazorat shakli:Test.
1. Oddiy efirlar berilgan qatorni toping.
A) CH₃CO CH₃ B) CH₃OCH₃ S) CH₃COOCH₃ D) CH₃O₂CH₃
2. Quyidagi moddani nomlang. C₂H₅COOCH₃
A) sirka kislotani metil efiri B) propion kislotani metil efiri
S) metil propionat D) B va C
3. Yog’ tarkibida qaysi spirt uchraydi?
A) etilenglikol B) glitserin S) etanol D) metanol
4. Agar yog’larni gidrolizlashda kaliy ishqori ishlatilsa, qanday sovun olinadi?
A) qattiq sovun B) suyuq sovun S) kir sovun D) qattiq va suyuq sovun
5. quyidagi tuzilish qaysi moddaga tegishli?
A) dimetil efir B) dimetil spirt S) metil etil keton D) dimetil keton
6. Uglevodlar qanday sinflarga bo’linadi?
A) Monosaxaridlar,disaxaridlar, polisaxaridlar.
B) Monosaxaridlar,disaxaridlar
S) Monosaxaridlar,disaxaridlar,glyukoza
D) glyukoza, monosaxaridlar,kraxmal
7. Saxaroza formulasi berilgan qatorni toping.
A) C₁₂H₂₀O₁₁ B) C₁₂H₂₂O₁₁ S) C₁₀H₂₂O₁₁ D) C₆H₁₂O₆
8. 1,25 mol maltoza va saxaroza aralashmasidan 360gr glyukoza olingan bo’lsa, dastlabki moddalar qanday nisbatda olingan?
A) 1:0,25 B) 0,75:0,5 S) 0,25:1 D) 0,5:0,75
9. Glyukoza tarkibida nechta sp³ gibridlangan orbitallar mavjud?
A) 36 ta B) 40ta S) 30 ta D) 10 ta
10. Polisaxaridlarga nimalar kiradi?
A) glyukoza,fruktoza B) saxaroza, kraxmal S) kraxmal, sellyuloza
D) riboza, glyukoza
11. 28% li natriy ishqorining 50gr eritmasi etilformiat bilan ta’sirlashuvidan necha gr spirt hosil bo’ladi?
A) 8gr B) 16gr S) 14gr D) 15gr
12. Eterifikatsiya─────. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A) Kislota bilan spirtdan murakkab efir hosil bo’lishi.
B) Kislota bilan ishqordan tuz hosil bo’lishi.
S) Kislota bilan glyukoza reaksiyasi.
D) Aldegidning ishqor bian reaksiyasi
13. To’yinmagan yog’ kislotasi berilgan qatorni toping.
A) C₁₇H₂₉COOH B) C₁₇H₃₅COOH S) C₁₅H₃₁COOH D) barcha javoblar to’g’ri
14. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xushbo’y hidga ega bo’lgani uchun oziq-ovqat va atir –upachilik sanoatida ishlatiladi.
A) murakkab efirlar B) uglevodlar S) oddiy efirlar D) ketonlar
15. CH₂OH-(CHOH) ₄CHO+H₂→. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A) CH₃CH₂OH+CO₂ B) CH₂OH-(CHOH) ₄CH₂OH
S) CO₂+H₂O D) CH₂OH-(CHOH) ₄COOH
16. Disaxaridlarga misollar yozing.
17. Murakkab efirlarni olinish usulini yozing.
Kompetentlikni aniqlash uchun materiallar:
18. Kundalik turmushda ishlatiladigan qanday yog’larni bilasiz?
19. Qaysi o’simliklar tarkibida kraxmal uchraydi?
20. Murakkab efirlar kundalik hayotimizda ishlatiladigan qaysi narsalar tarkibida uchraydi?
8- Nazorat ishi
Mavzu: Nitrobirikmalar. Aminlar. Aminokislotlar. Oqsillar. Yuqori molekulyar birikmalar.
Nazorat shakli:Yozma ish.
I-variant.
1. Quyidagi moddani xalqaro nomenklatura bo’yicha nomlang.
CH₃-CH(NO₂) CH₂-CH(CH₃) -CH₃
2. 42gr nitroetandan necha gr etil amin olish mumkin?
3. Xloropren kauchuk olinish reaksiya tenglamasini yozing.
4. Polivinilxloridning polimerlanish darajasi 1080ga teng bo’lsa,polimerlanish darajasini toping.
Kompetentlikni aniqlash uchun materiallar:
5. Tibbiyotda oqsillar nima maqsadda ishlatiladi?
II-variant.
1. Oqsillarga sifat reaksiyalarini yozing.
2. Molekulyar massasi noma’lum aminokislotaning 13,35gr natriy ishqori bilan reaksiyasi natijasida 2,7gr suv hosil bo’lsa, reaksiyaga kirishgan aminokislotani toping.
3. Metilaminning yonish tenglamasini yozing.
4. Sisteindagi б va π bog’lar soni nechta?
Kompetentlikni aniqlash uchun materiallar:
5. Qaysi aminokislotalar kasalliklarni davolashi haqida bilib oldingiz
11-SINF
UMUMIY KIMYO
(68 soat, xaftasiga 2 soat)

Darslar