Tuzilishi va xossalari

Lеytsilfеnilalaniltrеonin Tripеptidlar tuzilish sxеmasi.
Oqsillarning ikkilamchi qurilishi
Oqsil molekulalarining ikkilamchi q urilis hi dеyilganda – polеpеtid zanjirining
s p irals imo n jo ylanis hi yoki pеptid turkumlari orasida vodorod bog’larini hos il
bo’ lis hidir ya’ni boshqa birorta konformatsiyaga o’ tishi tushiniladi, unda С=О va
NH guruhlar o’zaro vodorod bog’ hos il q ilis hi mumkin: >С=О---H-
N<
Oqsil molekulasida polipeptid zanjir buralgan holatda, a-spiral ko ’ rinis hid a
bo’ ladi. Po lip ep tid zanjirining spirallashuvi spiralning qarama-qarshi
aylanmalarida joylashgan karboksil va amino guruhlarining q o ld iq lari orasida
paydo bo’ ladigan vodorod bog’lari his o b iga ta’minlanadi. Vodorod bog’i ikkita
kuchli manfiy atomlar orasida joylashgan vodorodning qo’ shilishi his o b iga hos il
bo’ ladi. Rasimdagi punktir chiziq vodorod bog’ ini b ild irad i.
Ikkilamchi qurilishni mustahkamlovchi bog’ vodorod bog’ idir. Qurilis hd a
enеrgiya minimumi, pеptid va undagi hamma shu guruhlar vodorod bog’ b ilan
hammadan ko’p b o ’ lad igan, konformatsiyani o lis hga intiladi. Shu holatda vodorod
b o g’ ining ko’p bo’ lis hi, hos il bo’ lgan spiral prujinad еk mustahkam saqlanishiga
imkon bеradi. Ikkinchi tomondan, pеptid zanjirining fazoda joylanishi
imkoniyatlari shu b ilan birga chеklanadigan, pеptid bog’i qis mi tabiatdan qo’sh–
qavat bo’ladi va shu sababdan uning atrofida aylanish xodisasi bo’ lishi mumkin
emas. Pеp tid guruhining kis lorod va vodorod atomlari trans holatini egallaydi.
СН–guruhning ikkala bog’i atrofida, aksincha aylanish xodisasi b еmalol bo’ lishi
mumkin.
Demak, polеpеp tid zanjirining ikkilamchi qurilishiining uchta asosiy xili
ma’lum: a – s p iral, β - struktura /buramali qavat, qat-qat/ va bеtartib koptokcha.
Polеpеp tid zanjiri a- spiral va β - struktura ko ’ rinis hid a b o ’ linis hini P o ling va
Korilar rеntgеnstruktura analiz yordamida aniqlaganlar.