Tuzilishi va xossalari

Oqsillarning ikkilamchi qurilishining xususiyatlari:
1. Polеpеp tid zanjirining s p irali konfiguratsiyasi s immеtriyaga ega ekanligi.
2. Har qaysi birinchi va to’rtinchi p еptid guruhi orasida vodorod bog’ ini hos il
bo’ lis hi.
3. Spiral o’ramalarini muntazamligi.
4. α- spiraldagi hamma aminokislotalar q o ld iq larining yon radikallarning
tuzilishidan qatiy nazar tеng qiymatligi.
5. Aminokislotalarning yon radikallari a-spiral hos il bo’ lishida qatnashmasligi.
a-spiralning tashqi ko ’ rinis hi q is man c ho ’ zilgan elеktr plitkasining
s p iraliga o’xshaydi. Eng kеng tarqalgan a-s p iralid a mazkur aminokislota
q o ld ig’ ining – NH guruhi o’ngdan hisoblanganda polеpеp tid zanjirining
to’rtinchi q o ld iq ning –CO guruhi b ilan o’zaro ta’ s ir q ilad i.
Polеpеp tid zanjirining a-spirallanishida har bir qadamiga /aylanishiga/ 3,6 ta aminokislota qoldig’ i
tog’ri kеlad i. Spiraldagi har bir aminokislota qoldig’ iga to’g’ri
kеladigan masofa 0,15 nm ga tеng. Bitta shoxning uzunligi yoki alfa –
spiralning qadami 0,54 nm ga tеng.
Vodorod bog’lari
spiral o’qi bo’ ylab
yo ’ nalib uning
o’ramalarini birlashtirib
turadi. Spiral q is mining
to’ liq takrorlanishi 5 ta
shox, 18 ta
aminokislota
qoldig’ idan kеyin ro’y
bеradi. Beshta shoxning
uzunligi yoki alfa –
spiralning beshta
qadamlariningi
balandligi jami (5·0,54) 2,7
nm ga tеng.
Oqsillarning ikkilamchi qurilishining tasviri.
Alfa spiral modеli Poling – Kori bo’yicha
β -struktura bu ham polipеptidlarning ikkilamchi qurilishining bir turi
bo’lib, polip еp tid zanjiri kuchsiz bukilgan konfiguratsiyaga ega. Asosan
polipеptidlar o’zaro vodorod bog’i orqali shakllanadi.
Bitta polipеptid zanjiridan hos il bo’ lgan kross β shakli (qisqa β struktura)
dеyiladi. Kross β stuktura s haklid a vodorod bog’lari polip еp tid zanjiri halqalardagi
polipеptid guruhlari orasida hos il bo’ ladi. Buramali qavat- β - struktura oqsil

mo lеkulalaridan odatda, polеpеp tid zanjiri yonma-yon kеlganda hos il bo’ ladi. β-

struktura ikki xil: parallеl va antiparallеl bo’ ladi. Bunda vodorod bog’ lar parallеl
yoki antiparallеl holda polеpеp tid zanjirining pеptid bog’lari o’rtasida hos il
bo’ladi, ya’ni qavatdagi qo’sh zanjirlar. -N- uchlari b ilan qarama qarshi tomonga
yoki bir tomonga qarab turadi.
Aminokislotalar a-spirallar yoki β -struktura hos il bo’ lishida qatnasha olis h xususiyati jihatidan bir-biridan farq q ilad i.
β struktura - harakat to’qimalarining o q s illari: kеratin (soch oqs ili, jun),
kollagеn (tеri, tog’ay o q s ili), fib rio in (tabiiy ip ak o q s ili)lar kirib, ular suvda
erimaydi.