Tursunaliyeva Mohinur Sardorbek qizining Genetika va Genomika asoslari fanidan

Genomikaning vazifasi butun hujayraning to’liq genetik xususiyatlarini - tarkibidagi genlar sonini va ularning ketma-ketligini, har bir gen tarkibidagi nukleotidlar sonini va ularning ketma-ketligini aniqlash, har bir genning organizm metabolizmiga yoki umuman hayotiy faoliyatiga bog’liq funktsiyalarini aniqlashdan iborat. Genomika organizmning mohiyatini - uning potentsialini, turlarini va hatto individual boshqa organizmlardan farqini, tashqi ta’sirlarga reaktsiyasini bashorat qilish, genlarning har biridagi nukleotidlar ketma-ketligini va genlar sonini bilib olishga imkon beradi.
Genomikaning maqsadi - hozirgi vaqtda amalga oshirilmagan hujayraning barcha potentsial xususiyatlari, masalan, “jimjimador genlar” haqida ma’lumot olish, proteomika esa hujayralarni ma’lum bir lahzada xarakterlashga imkon beradi, undagi barcha oqsillarni funktsional “suratga olish” tarzida o’rnatadi. uning proteomi darajasidagi hujayraning holati, ya’ni, ifoda etilmagan genlardan farqli o’laroq “ishlaydigan” barcha fermentativ va strukturaviy oqsillarning to’plamini o’rganadi.
Oxirgi 20 yilda genomlarning tadqiqoti bo‘yicha juda keng miqyosdagi ishlar amalga oshirilgan, xususan o‘nlab eukariot va prokariot organizmlarni genomlari batafsil o‘qib chiqilgan (sekvenslangan). Bu genomlar asosida o‘simliklarni qimmatbaho xo‘jalik belgilari uchun javobgar bo‘lgan (hosildorlikka, qurg‘oqchilikka, patogenlarga, zararkunanda hasharotlarga chidamli) genlari aniqlangan. Bu esa qishloq xo‘jalik o‘simliklarini yangi yuqori sifatga ega bo‘lgan navlarini yaratilishi uchun zamin bo‘lmoqda.
Respublikamizda “Genomika”ni rivojlantirish zamonaviy fan tarmog‘laridan biri bo‘lgan bu sohada yuqori saviyali mutaxassislarni tayyorlash hamda fanni rivojlantirish bilan bir qatorda yangi texnologiyalar, yangi o‘simlik navlari, mikrob shtammlari va hayvon zotlari yaratishga imkon beradi. Jamiyat taraqqiyoti nafaqat mamlakat iqtisodiy salohiyatining kattaligi bilan, balki bu salohiyat har bir insonning kamol topishi va uyg‘un rivojlanishiga qanchalik yo‘naltirilganligi, innovatsiyalarni tadbiq etilganligi bilan ham o‘lchanadi.