Turizmda axborot texnologiyalari

Tarmoq adapteri.
Tarmoq adapteri (Network Interface Card - N/C) - kompyu- 
teming tashqi qurilmasi boiib, bevosita ma’lumotlar uzatish 
kanaliga chiqadi va uni boshqa kompyuterlar bilan bogiaydi.
Tarmoqni yaratish texnologiyasi bo‘yicha quyidagi adapterlar 
boiadi:
- Ethernet adapter;
- Token Ring adapter;
- FDDI adapter.
Asosan ular alohida elektron plata shaklida boiib, slotlarga 
qo‘yiladi va ularda bir, ikki tarmoq kabelini ulaydigan maxsus 
joylar boiadi.
Tarmoq adapterining asosiy fimksiyalari:
- kompyuter bilan tarmoqni kabel orqali ulaydi;
215

---

- ma’lumotlami kodlashtirish va dekodlashtirish;
- qabul qilinadigan kadmi tanib olish (ya’ni kompyuterga 
faqatgina unga taalluqli kadrlar uzatiladi);
- uzatilayotgan va qabul qilanadigan axborotlarni buferlash;
- tarmoqqa kirishni tashkillashtirish.
Tarmoq adapterini kompyuter tanib olish uchun unga drayver 
kerak bo‘ladi.
Drayver adaptemi boshqarishni ta’minlaydi, uni konfigu- 
ratsiyasini o‘zgartiradi va sozlashlami belgilaydi. Adapteming 
asosiy fimksiyasi ma’lumotlami qabul qilish va uzatish. Asosan 
ushbu funksiya drayver bilan adapter orasida taqsimlanadi. Ba’zi 
hollarda ushbu funksiya drayverga yuklatiladi, natijada markaziy 
protsessor ko‘proq band bo‘ladi. Bu o‘z navbatida adaptemi narxini 
pasaytiradi. Odatda, ushbu adapterlar kliyent kompyuterlarda 
o‘matiladi.
Serverlarda o‘matiladigan adapterda ushbu funksiya to‘liq 
bajariladi, buning uchun unda maxsus mikroprotsessor o‘matilgan 
bo‘ladi. Shu bois u qimmatroq bo‘ladi.
Tarkiblangan kabel tizimi.
Kabel tizimi har qanday tarmoqning asosi hisoblanadi. Agar 
kabel tizimida kamchilik boisa, masalan, sifatsiz kabel, noto‘g‘ri 
o‘tkazilgan, u holda tarmoqni ishonchli ishlashini ta’minlab 
bo‘lmaydi.
Ko‘p hollarda kabel tizimini kengaytirishda muammolar 
paydo bo‘ladi. Shu bois kabel tizimini yaratishda maxsus 
standartlar va uslublar ishlab chiqilgan. Natijada uni kengaytirish, 
ta’mirlash va xizmat ko‘rsatish qiyinchilik tug‘dirmaydi. Bunday 
kabel tizimi tarkiblangan deb nomlanadi.
Demak, tarkiblangan kabel tizimi (TKT) - bu kommutatsiya 
elementlari (kabel, ulash joylari, ulaydiganlar, maxsus shkaflar, 
kronshteynlar va h.k.) to‘plami bo‘lib. ulaming birgalikda ishlashi 
aniq uslublar yordamida belgilab qo‘yilgan.
Undan tashqari TKT modullik xususiyatiga ega, shu bois 
xizmat ko‘rsatish, ta’mirlash xarajatlari kichikdir.
216

---

Umumiy holda TKT yagona muhit boiib, amaliyotda mavjud 
barcha turdagi ma’lumotlami (raqamli, audio, video, signalli, bino 
xavfsizligi tizimidagi datchiklardan keladigan signallar) o‘z ichiga 
oladi.