Turizmda axborot texnologiyalari

5.8. Ochiq tizimlar o‘zaro muloqotining etalon modellari
Protokollar to; pi ami 
(steki) - kompyuter tarmoqlari 
uzellarining bir-biri bilan aloqasini ta’minlaydigan va iyerarxik 
tashkillashtirilgan protokollar to'plami.
Keng tarqalgan steklarga quyidagilami keltirish mumkin:
- IPX/SPX steki, Novell frrmasining mahsuloti;
- TCP/IP, UNIX va intemetda qo‘llaniladi;
- DECnet steki, Digital Equipment firma mahsuloti va 
boshqalar.
OSI modelining har bir qatlamiga bir yoki bir necha protokollar 
to‘g‘ri keladi.
OSI protokollar steki
№
OSI modeli 
qatlami
OSI protoko li
1
Fizikaviy
Fizik muhitning spesifikatsiyasi
2
Kanal
Ethernet, Token Ring, FDDI, X25, ISDN, 
ATM, Lap-D, PPP va boshqalar
3
Tarmoq
ES-IS, IS-IS
4
Transport
OSI transport protokoli
5
Seans
OSI seans protokoli
6
Tasvirlash
OSI tasvirlash protokoli
7
Amaliy
FTAM, УТР, X.400 X.500
ES-SI (End System to intermediate System routing exchange 
protocol) - tarmoq ishchi stansiyalari tarmoq oraligi tizimlariga, 
masalan xab, o'zini bildiradi, shu bois marshrutlashni amalga 
oshiruvchi protokol.
179

---

IS-IS (Intermediate System to Intermediate System routing 
exchange protocol) - oraliq stansiyalarini marshrutlovchi protokol 
unda oraliq tizimlar axborotlar bilan almashish orqali mavjud 
tarmoq marshrutlarini aniqlab olishadi.
Shunday qilib, ushbu protokollar tarmoq topologiyasini bilib 
oladi va shu orqali uzatiladigan paketlami marshrutlaydi.
Transport, seans va tasvirlash qatlamlarida ham OSI 
protokollari qo‘llaniladi, lekin ular keng tarqalmagan.
Amaliy qatlamdagi protokollami ко‘rib chiqamiz.
FTAM(File Transfer Access and Management) -uzatish, kirish 
va fayllami boshqarish protokoli.
VTP (Virtual Terminal Protocol) - virtual terminalni ishini 
ta’riflovchi protokol.
X.400-xalqaro tashkilotning takliflar to‘plami bo‘lib, unda 
elektron xatning uzatish tizimi tarkibi aniqlangan. Demak, barcha 
xabarlar yagona standart ko‘rinishga ega bo‘lishadi.
X.500- standart X.400 ning kengaytmasi bo‘lib, manzillami 
formatini aniqlaydi va barcha elektron pochta tizimlarini bir-biri 
bilan bog‘lanishini ta’minlaydi.