Turizm va mehmonxona xo’jaligi” kafedrasi o’zbekiston iqtisodiyoti fani bo’yichA

10-Mavzu. AGROSANOAT MAJMUASI

Reja:

10.1. Agrosanoat majmuasining tarkibiy tuzilishi

10.2. Milliy iqtisodiyotda qishloq xo‘jaligining o‘rni

10.3. Qishloq xo‘jaligi rivojlanishining tavsifi

10.4. Davlat agrar siyosatining asosiy yo‘nalishlari

Agrosanoat majmuasi milliy iqtisodiyotda qishloq xo‘jaligi xomashyosidan aholining oziq-ovqat va xalq iste’moli tovarlariga bo‘lgan ehtiyojlarini ta’minlashda o‘zaro hamkorlikda faoliyat ko‘rsatadigan tarmoqlar, korxonalar, faoliyat turlari majmuasi hisoblanadi. Agrosanoat majmuasining muhim strategik ahamiyati shundan iboratki, majmua mamlakat aholisini uzluksiz ravishda, sifatli va yetarli miqdorda oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta’minlashga xizmat qilishi lozim.

Agrosanoat majmuasi murakkab va ko‘p tarmoqlidir. Uning ishlab chiqarish tuzilmasida qishloq, suv va o‘rmon xo‘jaligi muhim ahamiyatga ega. Chunki aynan mana shu tarmoqda ishlab chiqariladigan mahsulotlar agrosanoat majmuasi korxonalarida qayta ishlanadi, tashiladi, saqlanadi va iste’molga olib chiqiladi. Agrosanoat majmuasi yirik uch sohani o‘z ichiga oladi:

1. Qishloq xo‘jaligiga ishlab chiqarish vositalarini yetkazib beradigan sanoat tarmoqlari – traktor va qishloq xo‘jaligi mashinasozligi, meliorativ va suv xo‘jaligi obyektlari qurilishi tarmoqlari, asosiy fondlar ta’miri bo‘yicha korxonalar, mineral o‘g‘it va o‘simliklarni himoya qilish vositalari, biologik faol preparatlar ishlab chiqarish, ozuqa va mikrobiologiya sanoati, turli qishloq xo‘jaligi uchun idishlar (tara) tayyorlash va boshqalar.

2. Qishloq, suv va o‘rmon xo‘jaligi.

3. Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlash va iste’molchiga yetkazib berish bilan band bo‘lgan tarmoqlar – tayyorlov, qayta ishlash, saqlash, tashish, sotish va boshqalar.

Agrosanoat majmuasi tarkibiga kiradigan har bir tarmoq ichida ishlab chiqarish rivojining umumiy sharoitini ta’minlaydigan tarmoq infratuzilmalari muhim ahamiyatga ega. Bular yo‘l-transport xo‘jaligi, moddiy-texnika ta’minoti, elektr, gaz, suv ta’minoti, aloqa, omborxona elevator xo‘jaligi, ulgurji va taqsimot bazalaridir.

Agrosanoat majmuasi tarkibiga, shuningdek, fan, ilmiy-texnika taraqqiyoti masalalari bilan shug‘ullanadigan hamda innovatsion faoliyat olib borayotgan institutlar, laboratoriyalar, ITTKI markazlari, muassasalari kiradi. Bu muassasalar dehqonchilik va chorvachilikda mehnat unumdorligini oshirish maqsadida fan va ilmiy-texnika yutuqlarini ishlab chiqarishga joriy etish muammolari bilan shug‘ullanadi. Xususan, yangi o‘simlik navlarini yaratish, yangi zotlarni yaratish, qishloq xo‘jaligi zararkunandalariga qarshi samarali kurash, zamonaviy agromelioratsiya usullarini joriy etish, texnologik jarayonlarni yo‘lga qo‘yish, tuproq hosildorligini oshirish masalalari bilan shug‘ullanadi.

O‘zbekiston agrosanoat majmuasida qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini birlamchi qayta ishlaydigan sohalar – un-yorma, yog‘-moy, go‘sht, sut, meva-konserva, vinochilik hisoblanadi. Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ikkilamchi qayta ishlaydigan sohalar – non, makaron, konditer, paxta moyi, go‘sht-sut konservasi va mahsulotlari, oziq-ovqat konsentratlari ishlab chiqarish sohalaridir. Bu ikki yo‘nalish birgalikda oziq-ovqat sanoatini tashkil etadi.

Texnika ekinlarini birlamchi qayta ishlash, ya’ni paxta, lub ekinlari, tamaki ishlab chiqarish va ikkilamchi qayta ishlash, ya’ni ip-gazlama, to‘qimachilik, lub tolalari, tamaki mahsulotlari ishlab chiqarish sohalari yengil sanoatni tashkil etadi. Agrosanoat majmuasida paxtasanoat majmuasi, meva-sabzavot majmuasi, chorvachilik majmuasi hamda don ishlab chiqarish majmuasining ahamiyati yuqori hisoblanadi.