Tuproqshunoslik va geografiya

Muammoning o’rganilganlik darajasi. Surxondaryo viloyatining gidrografik tuzilishi va daryolarning suv rejimini va ko’llarini A.G.Aninyev (1924), M.A. Shmidt (1933, 1937), V.L.Shuls va L.I.Sholatova (1961, 1961, 1961, 1961), O.P.Sheglova (1961), T.Shoto’rayev (1968, 1970, 1970), F.E.Rubinova, Yu, N.Ivanov (2005), Z.S.Sirliboyeva, D.A.Saidova, D.N.Hidoyatova (2011) o’rganishgan.

Ma’lumki, har qanday hududning yer usti suv oqimi va rejimi yer osti suvlari bilan bog’liq. Surxondaryo havzasining yer osti suvlari O.P.Sheglova (1950), V.L.Shuls (1939, 1968), O.V.Lucheskiy (1935), M.A.Shmidt va M.M.Krilov (1936), O.K.Lange (1948), X.K.Nazarov (1958), L.S.Balashova (1960), A.A.Xudoyberdiyev (1958, 1961), D.S.Kas (1956, 1962), N.A.Kenasaren (1960, 1964), G’.H.Yunusov, D.A.Saidova, M.A.Xudoyqulov (2006), B.A.Beder (1958, 1964), N.N.Hojiboyev (1970, 1971), R.R.Kish (1970, 1971), F.H.Hikmatov, D.P.Aytboyev, D.N.Shirinboyev (2011) ishlarida bayon qilingan.

Bu ishlarda Surxondaryo havzasi gidrografiyasi, yirik daryolar suv rejimi, ulardan sug’orishda foydalanish masalalari yoritilgan. Surxondaryo havzasida yerlarning katta miqyosda sug’orish uchun o’zlashtirilishi o’tgan asrning 50-60 yillarida boshlandi va ko’plab kanallar qurildi. Shu davrda Janubiy Surxon va Uchqizil suv omborlari ishga tushirildi. Shu ishlarning amalga oshirilishi munosabati bilan daryolarning o’rta va quyi qismlarida suv rejimida katta o’zgarishlar yuz berdi. Katta hududlarda yerlarning o’zlashtirilishi tuzlar migratsiyasini kuchaytirdi va daryo oqiziqlariga ta’sir ko’rsatadi. Keyingi yillarda katta-katta hududlarni o’zlashtirish maqsadida daryolar suvining keng miqdorda sarflanishi, ayniqsa sun’iy ko’llar-suv omborlarining holati haqidagi ma’lumotlar yuqoridagi adabiyotlarda yetarlicha yoritib berilmagan.Ana shu yangiliklarni atroflicha yoritish ishning dolzarbligi hisoblanadi.