«tuproqshunoslik va agrokimyo»

Oddiy qora tuproqlar A- gorizonti 30-40 sm bo’lib, to’q tusli - sur yoki qora rangli, yaxshi ifodalangan donador va uvoqli - donador strukturali. Bu gorizont asta - sekin, qo’ng’ir tusli yoki to’q sur tusli va uvoqli, uvoqli - prizmatik strukturaga ega bo’lgan, B₁ - gorizontiga o’tadi. Oddiy qora tuproqlarda gumusli qatlam qalinligi, ko’pincha 65-80 sm ni tashkil etadi.
B₁ gorizontidan pastda gumusli oqmalar bo’lgan B₂ gorizonti joylashgan bo’lib, aksariyat holda bu illyuvial - karbonatli gorizontga to’g’ri keladi yoki osongina B_k - karbonatli gorizontga o’tadi.
Karbonatlar oq ko’zanaklar shaklida bo’lib, shu xususiyati bilan boshqa tipchalardan farq qiladi.
Oddiy qora tuproqlar: oddiy, karbonatli, sho’rtobsimon, chuqurdan (karbonatlar ta’sirida) qaynovchi, yaxshi differensiyalashgan (tabaqalashgan) va solodlashgan qora tuproqlar singari avlodlarga bo’linadi.
Janubiy qora tuproqlar. Dasht zonasining janubiy qismini egallaydi hamda bevosita to’q tusli kashtan tuproqlari bilan chegaralangan.
A gorizonti 25 -40 sm qalinlikda bo’lib, to’q sur yoki to’q tusli qo’ng’ir (ko’pincha jigarrang toalanadi) , uvoqli strukturaga ega.
B₁ gorizonti yaxshi ifodalangan jigarrang qo’ng’ir tusli va uvoqli prizmatik strukturalidir. Gumusli qatlam (A + B₁) ning umumiy qalinligi 45-60 sm ni tashkil qiladi.
Illyuvial karbonatli gorizontida, ko’pincha karbonatlardan iborat oq ko’zanaklar yaxshi ifodalangan. Kislota ta’sirida qaynash chizig’i B₁ gorizontdan pastda yoki gumusli gorizont chegarasida joylashgan.
Janubiy qora tuproqlarning 1,5 - 2m chuqurligida mayda kristallar (odatda nozik tuproq bo’shliqlarini to’ldirib turadi) shaklidagi gips saqlangan. Bu chuqurlikda ba’zan suvda oson eriydigan tuzlar ham to’plangan. Janubiy qora tuproqlar: oddiy, sho’rtobsimon, karbonatli, chuqurdan qaynovchi, kam differensiasiyalashgan (tabaqalashgan) va solodlashgan qora tuproqlar kabi avlodlarga ajratladi.
Karbonatli, sho’rtobsimon va sho’rxoksimon tuproqlar oddiy qora tuproqlarga nisbatan, bu yerda ko’proq tarqalgan.