Tuprоqning issiqlik, havo va suv hossalari. Mavzu 06 Tuproqshunoslik va dehqonchilik fan

Ғўза илдизини ривожланиши

• расм. Тупроқнинг намлигига боғлиқ ҳолда ғўза илдиз тизимининг ривожланиш тавсифи:
• 1 – намлик

етарлича эмас;

• 2 – мўътадил намлик
• шароитида;
• 3 – меъёридан ортиқча намлик шароитида.

Тупроқнинг сув режимини яхшилаш.

• Тупроқнинг сув режимини яхшилаш ва бошқариш учун қуйидагиларни амалга ошириш керак:
• - тупроқнинг сув ўтказувчанлигини яхшилаш,
• - нам сиғимини ошириш
• - намликни юқорига кўтарилиш ҳусусияти
• - сувнинг буғлаш меъёрини камайтириш.
• Тупроқ сув ўтказувчанлигини яхши бўлиши экинларнинг ерга осон ва тўла шимилишини таъминлаш учун зарур, юқори нам сиғимини тупроқ қатламига кираётган сувни тутиб қолади ва унинг камайишини минимум ҳолга келтиради. Тупроқнинг сув кўтариш ҳусусиятини камайтириш, тупроқнинг пастки қаватидан юқори қаватига кўтарилаётган капилляр намликни қисқартириш ва атмосферага буғланиб кетаётган сувни озайтириш учун керак.

Сув режимини яхшилашда тупроқни юмшатишнинг аҳамияти.

• тупроқ юзаси юмшатилганда капилляр оралиқлар бузилади.
• ғовак қатламли тупроқда нам яхши сақланади
• ёғингарчилик ёки суғориш натижасида тупроқ зичлашиб қолади
• пастки қатлам билан капилляр боғланиш ҳосил бўлади
• буғланиш кескин ошади
• шунинг учун ҳар галги ёмғир еки суғоришдан

кейин буғланишни камайтириш ва ерни зичлашган юзасини юмшатиш керак

Хайдов қатламни чуқурлатишнинг намлик захирасини яратишдаги ўрни.

• Академик М.В. Муҳаммаджоновнинг маълумотига кўра ҳайдов қатламини чуқур бўлиши тупроқда нам захирасини оширади. Унинг кузатишларига қараганда ер чуқур юмшатилганда ҳайдалма қатламнинг бузилиши, тупроқ ҳажм оғирлигининг камайиши ундаги ғовакликнинг ошиши туфайли ювиладиган запас сув ва ўсув даврида берилган сув каби ва мустаҳкам нам запаси ҳосил қилиб чуқурроқ қатламга тушади. Кузатишлардан маълум бўлишича, чуқур ҳайдаб юмшатилган майдонларда одатдагича ҳайдалган ерга қарагагнда ёғин-сочинлар ҳисобига экин экилгунга қадар 1 м чуқурликдаги қатламда гектарига 150-200 м3 сув тўпланади.