Тупрокшунослик

Тупроқ қўшилмаси. Тупроқ хосил бўлиш жароёнига алоқаси бўлмаган 
ва ташки кучлар таъсиридатупроқка қўшилиб қолган тошчалар, тоғ 
жинслари синиклари ҳамда қумир,пишик гишт синиклари ёки уй-рузгор 
анжомларининг қолдиқлари сингари жинслар тупроқ қўшилмаси  
дейилади.Шунга 
кура 
улар 
геологик 
ва 
антропоген(археологик)кушилмаларга 
ажратилади. 
Кушилмаларнинг 

---

171 
ажратилган хиллари бўйича шу ерда руй берган табиий жароёнлар ҳамда 
шўтупроқларнинг фойдаланилиш тарихи тугрисида маълумотга эга бўлиш 
мумкин.Масалан,қатлам да тог жинсларининг кирраланган синикларини 
бўлиши шу ердан сел окимлари ўтганлигидан далолат беради. 
Сопол, пишик гишт парчалари ёки уй-рузгор анжомларининг колдиклар бу 
ерларни дехкончиликда фойдаланиш тарихи тугрисида маълумот беради.
 
Тупроқларни харитага тушириш. 
Бунинг учун амалиёт ўтиладиган жойнинг топографик асосида ёки 
жойнинг плпнидпн фойдаланилади. Ҳудуднинг майдонига кўра 
фойдаланиладиган харита матерериаллари йирик масштабли /1 : 10000 ёки 
1 : 25000/ ёки деталь /1 : 5000; 1 : 1000/ бўлиши мумкин. Харитада 
рекогносцировка ишлари даврида ўрганиладиган кесмалар қўйиб чиқилган 
бўлади. 
Хар бир кесма ўрганилгач топографик асос ёки жой планига шу 
кесманинг номери ва индекси ёзилади. Сўнгра бир кесма билан иккинчи 
кесмагача бўлган масофа шартли қадамлар билан ўлчаб борилади. Кесмалар 
орасидаги масофаларнинг бирор қисмида жойнинг рельефи, ўсимликлар 
тури ёки ўзлаштирилганлик даражаси бўйича ўзгаришлар рўй берса албатта 
тупроқ хили, тури ва тишлари орасида фарқ юзага келади. Шунинг учун 
ҳам тупроқ чегараларини юқоридаги ўзгаришлар асосида ҳамда ярим кесма 
ва чуқурчалар ёрдамида белгилаб борилади. Шу тарзда бўтун худуд бўйича 
ўрганилаётган тупроқ хиллари, турлари, типча ва типларининг чегаралари 
харитада белгилаб борилади ва индексланади.