Тупроқ физикаси

асосидаги кўп оралиқли мегомметрнинг схематик тузилиши. 
Бунда кучайтиргич шундай ҳолатда ўрнатиладики, яъни 
II
каскад лампаси 
I
каскаднинг катод юкламаси 
R
4 
қаршилиги билан боғланади. Нисбатан кўпинча 
ҳолатларда лампали мувозатлантирилувчи доимий ток кучайтиргичи асосидаги 
кўп оралиқли мегаомметр кўприкли схемасидан фойдаланилади (Берлинер, 
1960). 
Лампали вольтметрнинг кириш соҳасида даражаларга бўлинган 
қаршиликлар йиғиндиси мавжуд ҳисобланади. Ўлчанаѐтган 
R
x
қаршилик битта 
ѐки бир нечта қаршиликларга уланиб, 
ом
га оид бўлувчи ҳосил қилинади, у 
доимий ток манбаига уланади. Ҳисоблашлар эса қуйидаги формула асосида 
бажарилади: 
R
x
= 
R
0
 
вк
o
вк
U
U
U

, 

---

234 
Бу ерда, 
U
o 
– 
вольтметрдаги оралиқ кучланиш кўрсаткичи, 
U
вк 
– 
вольтметр кириш қисмига берилувчи кучланиш,
 R
0
– 
R
x
қаршиликка доимий ва 
кетма – кетликда уланган қаршилик қийматини ифодалайди. 
Лампали мегаомметрнинг схемасига мисол 63-расмда келтирилган. Ток 
манбаи трансформатор (
Тр
) орқали, фильтрга эга лампали ростловчи (
Л
4
), 
стабилизатронлар (
Л
2
ва 
Л
3
) ва бареттер (
Л
4
) орқали берилади. Доимий ток 
кучайтиргичи катодли юкламага эга бўлган қўш ҳолатдаги 
Л
1 
триод кўприк 
схемаси асосида йиғилган. Микроамперметр (
ИП
) 
Л
1
лампаларнинг ҳар иккала 
томонидан катодлар оралиғига ўрнатилган. Қурилмани нол ҳолатга ўрнатиш 
R
15 
– 
R
16 
– 
R
17 
– 
R
18
бўлувчи билан триод тўрига берилувчи кучланиш орқали 
бошқарилади. 
R
12 
– 
R
13 
– 
С
17 
фильтр кучайтиргични шовқиндан ҳимоя қилиш 
вазифасини бажаради. Кириш ҳолатидаги бўлувчи номаълум 
R
x
дан ташкил 
топган бўлиб, шунингдек ўлчанаѐтган қаршилик диапазонининг у ѐки бу соҳаси 
таркибига кирувчи бир қатор эталон ҳолатидаги қаршиликлар (
R
1
, 
R
2
, 
R
3
, R
4
, R
5
, 
R
6
) йиғиндисидан иборатлиги қайд қилинади. Бўлувчининг ток билан 
таъминланиши 
Л
3
лампа орқали барқарорлаштирилади.
Тавсифланган ва шунга ўхшаш доимий ток асосидаги лампали 
мувозанатлаштирилувчи кучайтиргич тамойили бўйича тузилган бошқа 
схемаларнинг устунлик жиҳатлари шундаки, бунда кучсиз нол дрейфи 
ҳолатида, катта ва кичик чиқиш қаршиликларида ток манбаи кучланиши 
қийматининг чиқиш сигнали қийматига таъсири сезиларсиз даражадалиги қайд 
қилинади. Етарлича даражада яхши ҳисобланган ток индикатори ва ишончли 
ҳолатдаги бўлинган қаршиликларни (масалан, прецизион герметик ҳолатдаги, 
олдиндан суъний эскиртирилган, сопол каркасларга эга бўлган етарлича 
даражадаги юпқа манганиндан ясалган ўтказгичлар ѐки шиша изоляцияга эга) 
йиғиш учун 20-1000 
ком
оралиқда 
қаршиликларни ўлчаш аниқлиги ±0,05 % 
қийматда таъминланиши, шунингдек 10 
ком 
– 5 
Мом 
оралиқда ±0,1 % аниқликда 
таъминланиши талаб қилинади.