Tuban o‘simliklar

Endofit zamburug‘lar. Adirlarda tarqalgan g‘alladoshlarga mansub o‘simliklarning poyasi va barg o‘ramasidagi endofit deb nomlanadigan xaltachali zamburug‘larning mitselliysi o‘sadi. Endofitlarning ayrimlari o‘simlikni zararlab askosporalar va konidiyalar hosil qilib generativ organlarning hosil bo‘lishiga to‘sqinlik qilishi bilan o‘zini tekinxo‘rday tutadi.
Saprotrof zamburug‘lar. Saprotrof zamburug‘lar yuksak o‘simliklardagi fotosintez tufayli bog‘langan uglerodni ajratib beradi. Uglerodni tabiatda aylanishida zamburug‘lar asosiy guruh hisoblanadi. Zamburug‘lardagi fermentlar tufayli mustahkam biofermentlar, sellyuloza va ligin oxirgi mahsulot karbonat angid-ridgacha qaytariladi. O‘simlik barglari, yog‘ochi tuproqdagi bog‘langan jami uglerodning 2/3 qismi zamburug‘ tanasi orqali umumiy almashinuvga qaytadi. Saprofit zamburug‘larning ko‘p-chiligi quyidagi guruhlarga mansub.
1). CHirindilardagi saprotrofitlar – tuproq chirindisi bilan oziqlanadigan zamburug‘lar;
2). O‘simlik qoldiqlari bilan oziqlanadigan zamburug‘lar;
Ksilotrofitlar - qurigan daraxtlarni parchalovchilar, masalan (po‘kaklarni);
3). Kopratroflar- o‘txo‘r hayvonlar go‘ngi, va tezagida tarqalganlar;
Zamburug‘lar orasida o‘lgan hayvonlar tanasida suv muhitidagi xitridiomitsetlar, oomitsetlar suvdagi o‘lik umurtqasizlar va baliqlarda tarqalgan.
Zamburug‘larni tabiatdagi va odamlar hayotidagi ahamiyati. Zamburug‘larning zarari
O‘simliklarning kasalliklari. Tabiiy fitotsenozda zambu-rug‘larning o‘simliklarga zararli ta’siri uncha katta emas, undagilarning sonini nazoratida ishtirok etadi. Agrotsenozda va katta maydonlardagi o‘rmonlarda holat butunlay boshqacha. Bu joylarda ommaviy ravishda kasallanish (epifitotiya), agarda maxsus kimyoviy tadbirlar qo‘llanilmasa populyatsiyani hammasi halok bo‘ladi. Agrotsenozdagi o‘simliklarni ommaviy ravishda kasalla-nishi o‘simlik va uning tekinxo‘ri orasidagi munosabatlarni odamlar buzishi tufayli sodir bo‘ladi. G‘o‘zada ayniqsa so‘lish kasalligini yuzaga keltiruvchi vilt (Verticillum dahlia) hosildorlikni keskin pasayishiga sababchilardan biridir. O‘simliklarning zamburug‘ kasalliklariga qarshi kurash choralarini amalga oshiradigan xalqaro tashkilotlar ham bor. Zamburug‘lar, viruslar, ayrim bakteriyalar ta’sirida, o‘simliklardagi kasalliklarni o‘rganadigan alohida fan “fitopatologiya” hisoblanadi.
Hayvonlar va odamlarning kasalliklari teri, tirnoq, sochlarni dermotomikozlar zararlaydi. Bundan tashqari Candida, Crypto-cocus, Rhizopus, Aspergillus turkumlarining zamburug‘larini sporalari nafas yo‘llari, yaralar, jinsiy a’zolar orqali organizmning ichki a’zolariga o‘tib tekinxo‘r sifatida rivojlanadi. Biroq ularga organizmning immuniteti mustahkam bo‘lsa zarari katta emas. Bu mikozlar kuchayib ketsa o‘tkir kasalliklarni ro‘y berishiga, hatto o‘limga ham olib keladi.
Zamburug‘lar teri mahsulotlari va uni o‘rniga ishlatiladi-ganlarni, qog‘ozda ham o‘sib ularni yaroqsiz holga keltiradi. Kutubxonalar, arxivlardagilarni zamburug‘lar ta’siridan saqlash uchun maxsus sharoitlar yaratishadi. Zamburug‘lar ta’sirida ro‘y beradigan biokorroziyani o‘rganish ulardan himoyalanish maq-sadida zavodlar, yirik kutubxonalarda, ilmiy tekshirish institutlarda tadqiqot ishlari olib boriladi.

Zamburug‘larning foydasi