|
Sistematikasi. Kriptofit suvo‘tlarning 100 ga yaqin chuchuk, 100 dan ortiq dengizlarda tarqalganlari aniklangan. Ularning tuzilishlarini elektron mikroskop orqali o‘rganilganidan keyin sistematikasida o‘zgarishlar ro‘y berdi.
Algologiyaga oid xozirgi adabiyotlarda kriptofitlar bitta Crytophyceae sinfi va ikkita tartibga bo‘linadi.
Rhodomonas turkumi odatda qizil rangli bitta plastidi bo‘lgan monad tuzilishlilarni birlashtiradi. Pirenoidlari bor. 20 ga yaqin yirik edjektosomalari arikcha yaqinida joylashadi. CHroomonas turkumi N-simon havorang, ko‘k yoki ko‘k-yashil rangdagi pire-noidli chuchuk suvlar va dengizlarda tarqalgan tur-lardan iborat. Rangi 645 kriptonitsianin va 630 krip-totsianin bilan belgilanadi. CHroomonas turkumining suv o‘tlarida arikcha yo‘q, birok halqum bor. Ayrim vakillarida bakteriyani xazmlovchi vakuolalar bor ayrim turlari stigmaga ega.
Cryptomonas turkumi chuchuk suv havzalari va dengiz planktonida ko‘p uchraydi uning hujayralari qo‘ng‘ir tusli ikkita plastidga ega. Prenoidlari bor.
CHilamonas turkumining suvo‘tlari organik moddalarga boy suvlarda uchraydi. Hujayralari rangsiz lekoplastli, unda tilakoidlari yo‘q, biroq periplast bo‘shlikda nukleomorfa bor va pigmentlari yo‘q bo‘lsa ham kraxmal to‘planadi. Ikki xivchinli. Peroplastning ikki qismi yopqich xolida. Bir necha edjektosomalar halqum bo‘ylab joylashadi CH. paramecium uxtiotokcin hosil qiladi, biroq uning kontsentratsiyasi juda kamligidan balliqlarga tasir qilmaydi.
Ganiomonas turkumining suvo‘tlari chuchuk suvlar va dengizlarda tarqalgan. Uning rangsiz hujayralari ikki tomondan siqilgan, ularda plastitlar yo‘q. Hujayrasining oldingi qismida xalqa xolida yirik edjektosomalari, maydalari plazmolemma ostida joylashadi. Arikcha va halkqum bor. Xivchinlari hujayraning oldingi qismida elka tomonidan chiqadi. Ayrim turlari fagotsitozni amalga oshiradi.
PRIMNEZIOFITA – PRYMNESIOPHYTA BO‘LIMI
Bo‘lim Prymnesium turkumi (grek. prymnesion – dum, langar zanjiri) bilan nomlanadi.
Primneziofit suvo‘tlari quyidagi tavsifga ega.
1.Ko‘pchiligi bir hujayrali monad tuzilishli ikkita o‘zaro teng yoki teng bo‘lmagan xivchinli.
2. Xivchinlar orasida tuzilishga ko‘ra xivchindan farqlanadigan ipsimon o‘simta gaptonema joylashadi.
3. Xloroplast 4 menbrana bilan o‘ralgan. Periplast bo‘shlikda anaztomoz tibullardan iborat periplast to‘r bor. Lamellalar uch tikloidli xloroplastlardagi DNK xloroplast stromasida donalar xolida sochilgan. Pirenoid bor.
4. Xloroplastda xlorofil A1 S2 va S3 yoki S2 bor. qo‘shimcha pigmentlardan fikoksantin va uning hosilalari v- karatin, dianoksantin va diatoksantin bor.
5. Ko‘zcha bo‘lsa u hujayraning oldida xloroplastda yoki undan tashqarida joylashadi, u bir qator pigmet globulalardan tashkil topgan.
6. g‘amlangan modda xrizolaminarin, u xloroplastdan tashqari vokuolada, Pavlova turkumida paramilon to‘planadi.
7. hujayraning ustisellyulozali organik tangachalar yoki donachalar bilan qoplangan. Tangachalar Golji apparatida yuzaga keladi.
8. Har bir hujayrasitoplazma endoplazmatik to‘rning perifirik g‘o‘lachalari bilan o‘ralgan.
9. Mitoxondriylari nayli kristli.
10. Primnezemlarda mitoz ochik, pavlovalarda yopiq. Hujayra ariqcha hosil kilib bo‘linadi.
11. Ko‘pchiligi dengizlarda, bir necha turlari chuchuk suvlarda tarqalgan.
Primneozifit suvo‘tlarining ko‘pchiligi bir hujayrali, mayda qisman monad fototroflar hisoblanadi. Hujayrasining shakli yumolokdan ovalgacha, yassilangan. Hayotiy davri davomida ayrim vakillari kokkoid, ip, amebid va palmeloid holat ham ro‘y beradi.
Hujayrasidagi ikkita o‘zaro teng yoki teng bo‘lmagan xivchini apikal, subapikal yoki lateral joylashadi. Ko‘pchilik hollarda ular sillik, Pavlova turkumida uzun xivchin nafis tuklar va tangachalar bilan qoplangan.
Primneziofit suvo‘tlarning hujayrasida gaptonema deb ataladigan maxsus tuzulma xivchinlar orasida joylashgan ingichga ip ko‘rinishiga ega. Ayrim vakillarida uning uzunligi 160 mkm gacha etadi boshqalarida birnecha mikron keladi xolos. U silliq yoki mayda organik tangachalar bilan qoplangan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
