Túrli ortalíqlardaǵı elektr togı

 =
en
<
v

>.
(w.h) 
(w.ń) ańlatpa járdeminde 
metalldaǵı erkin elektronlardıń ortasha tártipli háreket tezligin bahalaw mumkin. Kóz aldımızǵa 
keltireyik, mıstan (n=h

10
ǵh
m
-q
) jasalǵan ótkizgishten tıǵızlıǵı j=10
w
A/m
ǵ
bolǵan, salıstırǵanda kúshli 
tok ótip atırǵan bolsın. Ol jaǵdayda  niń mánisi: 
 = j/ne = 10
w
/h

10
ǵh

1.ú 

10
-á9
= 0.wh

10
-ǵ
m/s 
Demek, birqansha úlken toklarda hám << u
kv 
boladı hám usı sebepli ótkizgish ishinde payda 
qılınǵan elektr maydan kernewliligi w.á-w.q ańlatpalardı ózgertip jibermeydi. Ótkizgish 
ishindegi 
elektr maydan onıń elektronlarınıń hár birine F=eE kúsh penen tásir etedi. Elektronlar a=F/m=eE/m 
tezleniw aladı, sonıń uchun olardıń tártipli háreket tezligi erkin júgiriw waqıtı dawamında sızıqli túrde 
ósedi. 
V
m
= a

. 
(w.9) 
Biraq erkin júgiriw waqıtınıń aqırında elektron kristall reshetkanıń ionlari menen soqlıǵısıp tártipli
tezligin pútinley joǵaltadı. Tezliktiń ózgeriw protsessin w.ń - suwrettegi grafik tiykarında anıqlaw 
mumkin. Suwretten kórinip turıptı periodlı túrde elektronnıń tezligi 0 dan v
m
ózgerip turadı 
v
m
= a

= eE

/m = eE

/mu ,
(w.10) 
onıń ortasha tezligi bolsa
 = (0 + v
m
)/ǵ= eE

/ǵmu
(w.áá) 
7.3-расм.
S

---

(w.áá) nı (w.w) ǵa qoysaq 
Е
E
mu
j
ne



2
2

, (w.12)
yaǵnıy Om nızamınıń differentsial kórinisi payda boladı. (w.12) 
daǵı 

= ne
ǵ

/ǵmu
(w.áq)
ótkizgishtiń salıstırma elektr ótkiziwsheńligi dep ataladí.
Demek, elektron teoriya Om nızamın túsindiriw menen birge metalldıń salıstırma elektr 
ótkiziwsheńligin esaplawǵa hám imkan beredi. 
Drude-Lorents teoriyası, onıń ayrim kemshiliklerin esapqa almaǵanda, metallarda bolatuǵın 
kinetik hádiyseler mexanizmın túsiniwge imkan beredi. Máselen, elektr togı ótkende metallardan ıssılíq 
ajralıw hádiysesi tómendegishe boladı. 
Ótkizgish ishindegi elektr maydanı jumıs orınlap, elektronlarǵa tezleniw beredi. Metall ionları 
menen soqlıǵısqanda bolsa elektronlar kristal reshetkaǵa erkin júgiriw waqıtında toplaǵan energiyasın 
beredi, nátiyjede metall qızadı.
Erkin júgiriw jolınıń basında elektron 
2
1
mu
ǵ
kinetik energiyaǵa iye boladı. İon menen soqlıǵısıw 
aldınan bolsa onıń energiyası 
2
1
m(u+ v
max
)
ǵ
mániske iye boladı. Berilgen energiyalardıń parqı 
soqlıǵısıwdan soń kristall reshetkanıń ionına beriledi 
2
2
2
2
2
1
)
2
(
2
1
2
1
)
(
2
1
m
m
m
m
mv
v
uv
m
u
m
v
u
m





. 
Elekronlardıń dreyf tezligi  onıń ıssılíq háreket tezliginen júdá kishi boladı. 
Eger metalldaǵı elektronlar kontsentratsiyası n bolsa, onıń birlik kóleminen birlik waqıt ishinde 
ajralıp shıǵatuǵın ıssılíq muǵdarı, yaǵnıy differentsial quwat: 
2
2
2
2
2
2
2
2
E
E
mu
E
mu
e
l
nmu
nm
w
ne
v
m














yaǵnıy
w = 

E
ǵ 
(w.áń) 
(w.áń) teńlik haqıyqattan hám Djoul-Lents nızamınıń differentsial ańlatpası.