Transportda ortish-tushirish ishlarini tashkil etish

3.9-rasm. Konveyerlarning unumdorligini hisoblash uchun chizmalar:
a-sirti tekis tasma; b-novsimon uch g‘altakli tasma; d-novsimon besh g‘altakli tasma; e-novsimon
plastinka.
F ning (3.5) - formuladagi kiymatini (3.4) - formulaga ko‘ysak yassi tasmali
konveyerlar unumdorligining formulasi kuyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:
(3.6)
Novsimon tasmada uch g‘altak tayanchli moslamalar uchun, tayanch
g‘altaklari gorizontal tekislikka nisbatan P = 20°;
p = 30; va P = 36 kiyalik burchagida (3.9-rasm, b) va besh g‘altak tayanchli
tasmalar uchun, tayanch g‘altaklari gorizontal tekislikka nisbatan p = 20 va Pi = 54
kiyalik burchagida (3.9- rasm, d) joylashganida yuk uyumi ko‘ndalang kesimining
yuzasi F nov aniklanadi. Novsimon tasmali konveyerlar unumdorligi kuyidagi
umumiy ko‘rinishga ega bo‘ladi:
(3.7)
Tasmani to‘lish eni (0,9 • B - 0,05) m kiymatda va g‘altaklaming kabul
kilingan burchaklari uchun novsimon tasmali konveyerlarni unumdorligini
kuyidagi formula orkali hisoblash mumkin:
(3.8)
bu erda, knov - konveyerning novsimon tasmasidagi yukning ko‘ndalang kesimi
shakliga bog‘lik bo‘lgan koeffitsient.
Uch g‘altakli tayanchlarning gorizontal tekislikka nisbatan kiyalik burchagi
P = 20;
P = 30va P = 36 bo‘lganida knovni shunga muvofik: 470-S-550; 550-625; va
585-M555 kiymatlarda kabul kilish mumkin. Besh g‘altakli tayanchlar uchun P =
20 va Pi = 54 bo‘lganida knov = (600 675) bo‘ladi.
Kiya joylashgan konveyerlarning unumdorligi gorizontal joylashgan
konveyerlarning unumdorligiga nisbatan bir oz kam bo‘lib, uni kuyidagicha
aniklash mumkin:
(3.9)
bu erda, Kt - tekis joylashgan konveer unumdorligi, t/soat;
- kiya joylashgan konveyer unumdorligini kamayishini inobatga oluvchi koeffitsient
(kuyida kiyalik koeffitsenti deb yuritiladi).

---

95
Kiyalik burchagi 10°+15 bo‘lganida kk = 0,95; 16+20° bo‘lganida kk =
0,90; va 20 dan yukori bo‘lganida kk = 0,85 kiymatlarda kabul kilinadi.
Sirti yassi plastinkali konveyerlarning unumdorligi, uning eni 0,85-V
mikdorigacha to‘lganida, kuyidagi formula orkali hisoblash mumkin:
(3.10)
Bortli novsimon plastinkali konveyerlarning unumdorligi esa kuyidagicha
aniklanadi:
(3.11)
bu erda, - novning yuk bilan to‘lishini inobatga oluvchi koeffitsient, ( = 0,4+0,6);
- novdagi yukni balandligi, m (3.9-rasm, e) xi = (0,65-5-0,80) • x;
- kiyalik koeffitsienti.
Agar konveyer gorizontal joylashgan bo‘lsa kiyalik koeffitsienti kk = 1,0
kiymatda kabul kilinadi, konveyer gorizontal tekislikka nisbatan 10+20 kiyalik
burchagida joylashgan bo‘lsa sirti yassi plastinkalar uchun kk = 0,90 va bortli
plastinkalar uchun kk = 0,95 va konveyer gorizontal tekislikka nisbatan 20 dan
ortik kiyalik burchakda joylashganida muvofik ravishda kk = 0,85 va kk = 0,90
kiymatlarda kabul kilinadi.
Kirg‘ichli konveyerlar unumdorligi kuyidagi formula orkali aniklanadi:
(3.12)
bu erda: B - novning ishchi eni, m;
- novning ishchi balandligi, m;
- novning yuk bilan to‘lishini inobatga oluvchi koeffitsient (= 0,5+0,6 - oson
sochiluvchan mayda zarrachali yuklar uchun koeffitsientni kam kiymati kabul
kilinadi);
- kirg‘ichlarni xarakatlanish-tezligi, m/set,
- yukning xajmiy massasi, f/m3;
- kiyalik koeffitsienti.
Kiyalik koeffitsienti kuyidagi kiymatlarda kabul kilinadi:
-
kk=0,85 - kiyalik burchagi 10 gacha bo‘lganida;
-
kk=0,70+0,50 - kiyalik burchagi 10 dan 30 gacha bo‘lganida;
-
kk=0,50-:-0,45 - kiyalik burchagi 30 dan 45 gacha bo‘lganida.
Vintli, inersion va vibratsion konveyerlarning unumdorligi kuyidagi formula
orkali aniklanadi:
(3.13)
Vintli konveyerlarning unumdorligini hisoblashda yukoridagi (3.13)-formula
F va u o‘rniga uni kiymatlari:
(3.14)
bu erda: D - vintning diametri, m;
- vintning kadami, m;
- vintning aylanish chastotasi, ayl/dak.

---

96
Ko‘ysak, vintli konveyerlar unumdorligini kuyidagi formula yordamida
hisoblash mumkin. Vintli konveyer novini to‘lishini inobatga oluvchi koeffitsient
og‘ir abraziv (egovlab yoyiltirib yuboruvchi) yuklar uchun; p=0,125+0,25; engil
kam abraziv yuklar uchun p=0,32 va engil abraziv bo‘lmagan yuklar uchun =0,4
kiymatlarda kabul kilinadi. Inersion va vibratsion konveyerlar uchun xuddi shu
(3.13-formulaga yukni novdagi ko‘ndalang kesimi yuzasi kiymati F = b • x
ko‘yiladi. YUk katlarni balandligi x=50+100 mm, novni to‘lishini inobatga oluvchi
koeffitsient esa =0,5+0,6 kiymatlarda kabul kilinadi.
3.