Transport tizimlari

o’tqazish maketi
yordami bilan yechiladi. U odatda 
daraxt, faner, gips, stekloplastika, 
plastilin qo’llash bilan quriladi. O’tqazish 
maketi tashqaridan 
ishlanayotgan kuzovga yoki kabinaga o’xshash emas, lekin 
ichki bo’shlik chizmalarga aniq
mos keladi.
8- rasm.
Yengil avtomobilning o’tqazish maketi

---

39 
Engil avtomobilning 
o’tqazish
maketi 8- rasmda, yuk tashish avtomobilning 
kabinasini 
o’tqazish
maketi esa 9- rasmda 
ko’rsatilgan
. 
9- rasm. Yuk tashish avtomobili kabinasining
o’tqazish maketi
 
Maket qurish uchun 
boshlang’ich
nuqta 
bo’lib
kuzovning yoki kabinaning 
ichki joylashishini avvaldan qilingan chizmasi xizmat qiladi. Bu chizma va 
avtomobilning xomaki tuzilishi asosida maketning karkasi loyihalanadi, u kuzov 
konstruktsiyasining hamma 
o’ziga
xos asosiy xususiyatlarni 
e’tiborga
olishi 
kerak.
O’tqazish
maketi odatda 
yog’och
plitada, poldan salon yoki kabinaning 
loyihadagi vaziyatiga mos keladigan balandlikda 
o’rnatiladi
. Plita koordinatalar 
to’ri
bilan 
ta’minlanadi
. Maketda kompanovkaga mos keladigan vaziyatda rul va 
boshqarishning boshqa 
a’zolari
o’rnatiladi
, 
o’rindiq
joylashtiriladi. 
O’rindiqlar
o’lchamlari
, ularning shakli va bikirligi loyihalanayotgan mashinaning 
o’rindiqlaridagi
kabi 
bo’lishi
kerak. 
Ko’pincha
ishning bu bosqichida shunday 
o’rindiqlar
bo’lmasa
, boshqa mashinadan olingan imkon 
bo’yicha
o’xsh
ash 
o’rindiqdan
foydalaniladi. Kabina yoki kuzovning eshiklari chizmada 
ko’zda
tutilgan ochilish-yopilish kinematikasiga ega 
bo’lishi
kerak. Maket oldingi 
manzara 
ko’rinishni
tekshirish uchun, kapotning paneli va tiniq plastik massadan 
qilingan oyna bilan 
to’ldirilgan
bo’lishi
mumkin.
Kuzov yoki kabinaning ichki 
bo’shlig’i
hajmi qurilgandan keyin, 
o’rindiqlar
, rul va boshqarishning tepki va dastaklari loyiha vaziyatida 
o’rnatilgandan
keyin, odamlarning joylashtirish va kirish-chiqish qulayligi 
tekshiriladi. Ikkita usul 
qo’llaniladi
: standart 
o’tqazish
manekenidan foydalanish 
va ekspert baholash yordami bilan.

---

40 
O’tqazish
manekeni standart (GOST 28261-89)da 
ko’zda
tutilgan tadbirlar 
bilan moslikda 
o’rindiqda
joylashadi va N nuqtaning vaziyati va manekenning 
elementlari orasidagi burchaklar aniqlanadi. Bu parametrlarni tuzilishda 
belgilanganlar bilan taqqoslanadi. Agarda farq 
e’tiborga
loyiq 
bo’lmasa
, 
o’rindiq
va uning vaziyati loyihaga mos keladi, 
o’tqazishi
esa 
“
standart
” 
inson uchun 
qulay hisoblanadi. 
O’tqazish
manekenning 
o’lchamlarini
va 
o’rindiqning
vaziyatini rostlash diapazonining chegaralarda 
o’zgartirib
, 
o’sha
parametrlarni 
har xil reprezentativlik darajalaridagi (har xil pertsentilli) odamlar uchun 
tekshiradilar. 
O’
tqazish manekenining yordami bilan mashinaning manzara 
ko’rinish
parametrlari ham (GOST R 51266-99) aniqlanadi.