Transport tizimlari

Kontrast
– qarama-qarshi qo’yish, kompozitsiyada har xil boshlanishlar 
kurashi - texnikadagi kompozitsiyaning asosiy vositalardan biri. Kontrastda 

---

29 
qurilgan kompozitsiyaning mohiyati uning ko’z bilan qarab qilinadigan 
ta’sirining faolligida. Mohirona qo’llanilgan kontrast narsaga chiroy, ravshanlik 
beradi, uni bilinadigan qiladi; kontrast munosabatlar bilan ortiqcha to’yingan 
shakl ortiqcha ola-chipor bo’lib qoladi, hatto muvaffaqiyatli ishlab chiqilgan 
strukturaning ham go’zalligi buziladi. Kontrast har bir shaklni faollashtiradi, 
lekin kontrastni kompozitsiyaga bo’ysundirib, uning keskinligini kerakli nyuans 
munosabatlar bilan pasaytirib, uyg’unlikka yetish mumkin. Bularning hammasini
kontrastning o’lchovi sifatida tavsiflash mumkin. Kontrast darajasi faqat ranglar 
munosabatiga (mutloq oqlik va mutloq qoralik) emas, balki detallarning o’lcham 
kattaligiga (kichkina kattaga qarshi qo’yiladi) ham bog’liq bo’ladi.
Texnikada kontrast usullaridan foydalanishni ikkita shartli guruhga 
bo’ladilar. Birinchiga konstruktsiya o’zi, mahsulotning kompanovkasi 
(qismlarining joylashuvi) bilan shart qilinganlar taalluqli bo’ladi. Ikkinchi 
guruhga dizaynerga bog’liq, ya’ni sub’ektiv bo’lgan usullar taalluqli bo’ladi.
Ikkinchi guruh kontrast usullaridan foydalanishda dizayner tabiatini 
namoyon bo’lishiga pardozlash materiallardagi, yuzaning ishlashdagi, 
bo’yashdagi, dekorativ elementlardagi kontrast misol bo’lishi mumkin.
Kontrastdan shakl hosil qilish vositasi sifatida foydalanish qarshi qo’yilgan 
boshlanishlarni bog’laydigan “ko’prikchalarni” qo’llashni talab qiladi. Bitta 
boshlanishning o’ziga xos belgilari bo’lgan elementlarni boshqasining fonida 
joylashtirilgani yoki qisman uning ichiga kirayotganini ularning qatoriga 
qo’shish mumkin. Ko’prikchalar kontrastni yumshatishga va kompozitsiyaning 
butunligini oshirishga yo’l qo’yadi. Traktorlar uchun kontrast belgilari ularning 
mashina bilan agregatga birikmasida ko’rinadi. Shu yerda traktor va mashinaning 
rangli bo’yog’i, ularning gabaritlari va massasi kontrastini kuzatish mumkin.