Transport energetik qurilmalari

Rasm 12.
Jadval 3.

Beril gan-lar	Variantlar
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24
Q, l/s	0,8	0,6	0,4	1,5	1,0	0,5	0,1	0,7	5,0	2,0	1,2	1,6	1,4	1,2	0,7	0,.9	2,0	2,0	0.2	0,6	1,0	1,2	0,6	0,7
l1, m	1,5	1,0	0,5	1,5	1,0	0,3	5,0	5,0	2,0	1,5	0,5	1,6	1,4	1,5	3,0	4,0	2,0	1,0	3,0	0,4	1,0	1,5	3,0	1,4
l2, m	1,5	1,0	0,5	1,5	1,0	0,3	2,5	2,5	2,0	3,0	1,0	1,5	1,6	1,5	3,0	2,5	3,5	1,5	5,0	0,4	1,2	1,0	3,5	1,4
l3, m	1,5	1,0	0,5	1,5	1,0	0,3	6,0	5,0	2,0	1,5	0,5	1,6	1,4	1,5	2,5	5,0	3,0	1,5	4,0	0,5	1,0	1,5	25	1,5
d1,mm	28	25	15	25	20	15	50	50	50	32	15	32	35	30	30	40	25	24	40	25	30	30	25	25
d2,mm	34	32	20	40	25	20	100	100	75	50	25	45	60	50	70	80	60	55	55	30	35	45	35	35
d3,mm	28	25	15	32	20	15	75	50	32	32	15	32	30	35	20	65	30	34	30	20	20	32	30	25
t, ^0C	15	10	20	23	40	50	60	40	30	20	10	30	55	50	40	50	30	35	20	25	10	15	22	19

Yechish:
Bu masala Bernulli tenglamasi asosida yechiladi. Berilgan uchastkalar uchun Bernulli tenglamasini tuzamiz

1.Umumiy holda berilgan 0-0 va 3-3 kesimlar uchun Bernulli tenglamasini tuzamiz. Rezervuardagi suyuqlikning erkin sirt yuzasini 0-0 kesim va suyuqlikning chiqish qismi 3-3 kesimga to‘g’ri keladi. Bernulli tenglamasini yozishda, Bernulli tenglamasining har bir hadi shu uchastkaning nomi bilan belgilanadi. Misol uchun; 0-0 kesimga tegishli hadlar z₀, p₀, v₀ deb belgilanadi.

2.Taqqoslash tekisligi quvur markazidan o‘tgan deb qabul qilamiz. Masalan;z₀=H(rezervuardagi aniqlanayotgan bosim balandligi);v₀ =0(suyuqlikning harakat tezligi);
3. Bernulli tenglamasidagi har bir hadning balandligi aniqlangandan keyin rezervuarning balandligi aniqlanadi;
4. Har bir uchastka uchu oqimning harakat tezligi aniqlanadi.
5.Oqim tezligi bo‘yicha har bir uchastka uchun Reynol’ds soni orqali harakat tartibi aniqlanadi.

_{bu yerda}
– oqim tezligi;
– kinematik qovushqoqlik koeffisienti;
d – quvur diametri(formula asosida aniqlanadi).




6. Har bir kesim yuzasi uchun uzunlik bo‘yicha bosimning kamayishi(h_l1, h_l2, h_l3) va mahalliy qarshiliklar bo‘yicha bosimning kamayishi; rezervuardan quvurga kirish qarshiligi h_kirish , birdan kengayishdagi qarshilik h_b.keng., birdan torayishdagi qarshilik h_b.tor. aniqlanadi.
Uzunlik bo‘yicha bosimning kamayishi Darsi formulasi orqali quyidagicha aniqlanadi:

bu yerda l – hisoblanayotgan uchastka uzunligi;
d – quvurning diametri;
v – qaralayotgan uchastkadagi harakatdagi oqimning tezligi;
– gidravlik yo‘qotish koeffisienti(Darsi koeffisienti);
Koeffisient - Al’tshul formulasi orqali ifodalanadi;



bu yerda k_э – quvurning ekvivalent g’adir – budirligi;
Re – Reynol’ds soni;
Mahalliy qarshiliklarda bosimning kamayishi Veysbax formulasi orqali ifodalanadi;

bu yerda – o‘rtacha tezlik
– mahalliy qarshilik koeffisienti o‘lchov birliksiz miqdor Quvurning kirish qismidagi qarshilik koeffisienti
Birdan torayishdagi qarshilik koeffisienti tablitsadan olinadi.


Birdan torayishdagi qarshilik koeffisienti

	0,01	0,1	0,2	0,3	0,4	0,5	0,6	0,7	0,8	0,9	1
	0,41	0,4	0,38	0,36	0,34	0,3	0,27	0,2	0,16	0,1	0

Quvurning birdan kengayishdagi bosimning yo‘qolishi uchun Bord formulasi quyidagicha aniqlanadi;

bu yerda – oqimning birdan kengayish va torayishdagi o‘rtacha tezligi;
7. Uzunlik va mahalliy qarshiliklar bo‘yicha bosimning kamayishi aniqlangandan keyin rezervuarning balandligi H aniqlanadi.
8. Bosim chiziqlari quriladi. Bosim chiziqlari, uzunlik bo‘yicha bosimni to‘liq o‘zgarishini ko‘rsatadi(to‘liq solishtirma energiya). H balandlik truboprovod o‘qidan qo‘yiladi.
Bosim chiziqlarini qurishda hisoblangan uchastkalarga qiymatlar vertikal bo‘yicha qo‘yiladi
B osim chizig’i
P e’zometr chizig’i




Rasm 13.
11-12 - AMALIY MASHG’ULOT(4 soat)


MAVZU: Suyuqliklarni silindrik naychalardan oqishi, naychalarning turlari, siqilish, tezlik va sarf koeffissientlarini o‘rganish
Ishdan maqsad: Suyuqliklarni silindrik naychalardan oqishi, naychalarning turlari, siqilish, tezlik va sarf koeffissientlarini o’rganish. Mavzu yuzasidan misollar ishlash.


Suyuqliklarning silindrik naychalardan oqishi
Texnikada suyuqlik tor va kalta naychalardan hamda teshiklardan oqishini kuzatamiz. Idishdagi suyuqlikning potensial energiyasi teshikdan naychalardan chiqishda oqimchaning kinetik energiyasiga aylanadi.
Bir qism energiya qarshiliklarni yengish uchun sarf bo‘ladi.
Bunday voqealarni gidrouzatmalarda moylarning gidrosilindrdan bosim ostida oqib chiq­i­shi, yoqilg‘ining yonishi kamerasiga oqib o‘tishi, sisternalardan suyuqlikning oqizish hollarida ko‘tramiz.
Suyuqliklarning yupqa devordagi teshikdan o‘zgarmas bosimda oqishi¹

Suyuqlikning erkin oqimini teshik bo‘ylab suyuqlikning tezlanishi misolida kuzatilganda ro‘y beradi. 14- rasmda ko‘rsatilgandek, rezervuarning quyi qismidagi teshikni tasavvur qiling. Bu teshikning diametri d bo‘lsin. Endi suyuqlikning (1)yuzadan (2) teshikka qarab harakatlanishini tasavvur qiling. Suyuqlikning erkin yuzasi teshikdan h.

14-rasm. Suyuqliklarning yupqa devordagi teshikda o‘zgarmas bosimda oqishi

balandlikda joylashgan bo‘lsa, hisob nuqtasi teshikda joylashgan deb tasavvur qilsak, Bernulli tenglamasini (1) va (2) yuzalar o‘rtasida qo‘llansa quyidagi tenglikni beradi:
_{, (11.1)}
Damli (naporli) idishda suyuqlik R, bosim ostida teshikdan oqadi.
Diametri d  0,1 bo‘lsa, kichik teshik deyiladi. Yupqa devor deb   0,2d ga teng qalinlikni aytamiz. Har ikki (1) va (2) teshik ochiq atmosfera bosimi ostida. Shuning uchun . Agar manometrik bosimdan foydalanilsa, bu qiy-matni 0 deb tasavvur qilamiz. Buning ustiga, teshikning diametriga solishtirsak, rezervuarning diametri juda kattadir. Natijada esa (1) nuqtadagi tezlik (2) nuqtadagi tezlikka nisbatan juda kichikdir. Bu farazlar esa Bernulli tenglamasini yanada soddaroq holga olib keladi:
Shuning uchun ham teshikdagi tezlik quyidagicha beriladi:
Bu shuni anglatadiki, rezervuardagi suyuqlik darajasini bilgan holda, suyuqlikning teshikdan chiqish tezligini aniqlash mumkin ekan. Bu tenglik faqatgina teshik tekis qilib ishlab chiqilganda to‘g‘ridir. Suyuqlik to‘lqinlari tasodifdan o‘zgara olmaydi. Agar suyuqlik 90⁰ gradusli burchakka burilishiga to‘gri kelsa, tirqich o‘zining diametridan kichikroq bo‘lgan yo‘ldan harakatlanadi. Bunday torayish kichik tirqish (Tasodifiy torayish) deb ataladi.
Yuzadagi ikki nuqta va tasodifiy torayish o‘rtasida Bernulli tenglamasini qo‘llash (p₁, v₁, h₁) va tasodifiy torayish (p₂, v₂, h₂)
_,
,
Yuzadagi tezlik v₁ juda kichik kattalikdir. Har ikki P₁ va P₂ atmosfera bosimiga
tengdir. Tirqich bo‘ylab berilgan ma’lumotlarni tanlab olish orqali h₂ tenglikdan chiqarilishi mumkin. Tasavvur qilaylik, suyuqlikning balandligi h₁=h bo‘lsin.
Bu esa tasodifiy torayishda quyidagi tezlikni beradi.
_,
Oqimchaning nazariy tezligi: , (11.2)
- Torrichelli formulasi deyiladi. Tezlik ma'lum bo‘lsa, uning
sarfi Q_H = V_HS₂ bu nazariy sarf bo‘lib, amaliyotda esa koeffitsentlarga qarab
o ‘zgarish bo‘ladi.