Transformatorlar

Трансформаторнинг турлари

Уч фазали трансформаторлар, уч фазали ток системасини трансформациялаш учун ишлатилади. Катта қувватли энергияни узатишда бир фазали трансформаторлардан фойдаланилади. Уч фазали трансформаторнинг чўлғамлари юлдуз ёки учбурчак шаклида уланиши мумкин. 9.9-расмда уч фазали куч трансформаторларни чул-ғамларининг (Y/Y-0 ва Y/-11) боғланишлари кўрсатилган.
Автотрансформаторларда чўлғамлар электр жиҳатдан ўзаро боғланган бўлиб, иккиламчи чўлғам бирламчи чўлғамнинг бир қисмини ташкил этади. Автотрансформаторлар бир фазали ёки уч фазали қилиб чиқарилади. Бир фазалилари лаборатория автотрансформаторлари (ЛАТР) тарзида кенг қўлланилади.
Автотрансформаторлар кучланиши кенг доирада ўзгартириладиган жойларда ишлатилади. Улар кучланишни орттириб ёки пасайтириб беради.
Агар чўлғамнинг барча ўрамлари бўлиб, шаҳобланган ўрамлар бўлса, орттирувчи автотрансформаторнинг трансформация коэффициенти:


9.9 – расм.
, (9.22)
пасайтирувчиники эса:
бўлади. (9.23)
Автотрансформаторлар ўзгарувчан ток двигателларини ишга туширишда, биноларда ёруғлик кучини ўзгартиришда, уй – рўзғор ва лаборатория ишларида кенг қўлланилади (9.10-расм).
Ўлчаш трансформаторлари. Ўзгарувчан токнинг юқори кучланишли занжирларига уланадиган ўлчов асбобларининг ўлчаш чегараларини кенгайтириш мақсадида кучланиш ва ток трансформаторларидан фойдаланилади. Юқори кучланишли тармоқ асбоб – ускуналарини ҳимоя қилиш учун турли ҳимоя релеларидан фойдаланилади. Улар ҳам тармоққа ўлчаш асбоблари каби ток ва кучланиш трансформаторлари ёрдамида уланади.
9.11-расмда кучланиш ва ток ўлчаш трансформаторларининг ўлчаш занжирига ва ўлчаш асбобларига уланиши схемаси келтирилган. Кучланиш ўлчаш трансформаторлари орқали волpтметрлар, частотометрлар ва ваттметрлар, счетчиклар, фазометрлар ва ш.к. ларнинг параллелp чўлғамлари уланади.

9.10 – расм.		9.11 – расм.

Токлар трансформатори орқали амперметр ва ўлчаш асбобларининг кетма-кет занжирлари уланади. Ўлчаш трансформаторларининг юқори кучланиш ва катта токка уланадиган қисмаларини Х, А ва Л, Л₂ билан, ўлчаш асбобларига уланадиганларини ва И₁, И₂ билан белгиланади.