ERKACHOLNING O‘RIGI
Xudoyberdi To‘xtaboyev
Tug‘ilib o‘sgan qishlog‘imga borib, qarindosh-urug‘lar
huzurida bir necha kun mehmonda bo‘ldim. Tengqur
-
larim, yoshlar davrasida ishtirok etib, goh qizg‘in
suhbatlarga qo‘shildim, goh aytilayotgan fikrlarning
157
«
mazasini» shimayotgandek jimgina o‘tirdim. Yosh
-
lar orasida ko‘proq bo‘ldim desam ham bo‘ladi, ular-
ning beg‘ubor suhbatini yoqtiraman. Bir galgi suhbatda
yigitchalardan biri: «Amaki, o‘rikdan yeng, og‘zingizda
erib ketadi. «Qoraqandak» deyishadi bu navni, Erka
-
cholning o‘rigidan», – deb qoldi. Yuragim xapriqib ketdi.
Shirin-shirin
entika
boshladim.
Suhbatdoshlarim
-
ga qayta-qayta tikilaman, yuz-u ko‘zlarida yeyayotgan
o‘riklaridan olayotgan huzurdan o‘zga ifodani sezmay
-
man. Erkacholning kimligini ham, u kishi menga bobo
bo‘lishini ham bilishmaydi, deb o‘ylayman. Axir u zot
-
ning olamdan o‘tganiga necha-necha yillar bo‘ldi-ku...
Otam olamdan o‘tgach, yigirma yoshida beva qol
-
gan onam ikki-uch yildan so‘ng turmushga chiqib,
mening tarbiyam bobomning ixtiyorida qolgan edi...
Sutga to‘ymagan qo‘zi onasining orqasidan qolmaga-
nidek, erta-yu kech bobomning ortidan ergashib yurar
-
dim. Hatto tunda ham bir o‘rinda yotardik. Yotishim
bilan barmoqlarim bilan soqollarini tarab, ertak aytib
berasiz deya, qiyin-qistovga olardim.
Bir kuni ertalab katta ko‘k eshagimizni yetaklab
chiqib:
– Qani, orqamga mingash-chi, – deb qoldilar.
– Qayoqqa boramiz? – deya so‘rayman sevinib.
– Qashqar qishloqdan o‘rik ko‘chati olib kelamiz.
– O‘rik ko‘chati o‘zimizda bor-ku?
– U boshqasi, o‘g‘lim.
– Qanaqasi?
– Bas endi, jim ket.
– Yo‘q, oldin qanaqaligini ayting, keyin jim keta
-
man. Bo‘lmasa eshakning junidan tortaman.
158
– Qo‘y, bolam, junidan torta
ko‘rma, yana yiqitsa, ishimiz bitmay
qoladi... Qashqarda «Qoraqandak»
degan o‘rik bor, faqat o‘sha yer-
da o‘sadi u. Quruq, suv siz yerni
xohlaydi, shekilli. Mevasi, hay-hay,
biram shirin bo‘ladiki, tog‘alaringnikiga
borganda yegansan-ku.
– Yeganim yo‘q, – deyman.
– Yegansan, cho‘ntagingni to‘ldirib solib berishardi-ku!
– Bobojon, nega «Qoraqandak» deyishadi?
– Quriganda shirasi ko‘p bo‘lgani sabab rangi
qorayib qoladi-da.
Shu yo‘sin Qashqarga borib bir quchoq mayda
ko‘chat olib qaytdik.
Hali-hali esimda, erta bahor, yerdan nam ketib ul
-
gurmagan, tuproq ham xamirdek ko‘pchib turibdi. Te
-
palikning kungay tomonida chuchmomalar yerni yo-
rib chiqa boshlagan, havo ham xiyla ayoz bir palla
edi. Bobom bir hafta davomida tepalikni gir aylan
-
tirib, orasida besh-olti gaz joy qoldirib, chuqurcha
-
lar kovladilar. Men esa goh o‘tgan yilgi xas-xashak
-
lardan yig‘ib, guldiratib olov yoqib yuboraman, goh
katta qumg‘onni toshdan yasagan o‘chog‘imizga qo‘yib,
varaqla tib choy qaynataman, goho nima maqsaddali
-
giga o‘zim ham tushun magan holda yuqoridan pastga,
pastdan yuqoriga halloslab yugurib terga botaman.
– Kel endi, mana bu ko‘chatni ushlab tur, – deydilar
ba’zan bobom. – Angrayma, nihol qiyshayib qolyapti.
– Bobojon, bog‘imizda o‘rik ko‘p-ku, endi qolgani
-
ni ekmay qo‘ya qolaylik, qishloqqa qaytgim kelyapti,
enamni sog‘indim.
159
– Yo‘q, bo‘talog‘im, hammasini ekib ketganimiz yax
-
shi. Katta bo‘lsa, mevasini odamlar yeb sen bilan
meni duo qilishadi.
Shu yo‘sin nihollarni ekib tugatdik. Rahmatli bobom
o‘sha yili ham, keyingi paytlarda ham xurjunning ikki
ko‘ziga ikki ko‘zani solib, tepalikka suv tashiganlari-
tashigan edi. Meni qanchalik suyib erkalasalar, nihol
-
larni ham to hosilga kirguncha ana shunday erkala
-
ganlari hali-hali esimda.
1. Erkacholning o‘rigi haqida gap ketganida nima uchun
yozuvchi: «Yuragim xapriqib ketdi. Shirin-shirin entika
boshladim», – deb yozadi?
2. «Yaxshidan bog‘ qoladi» maqolining hikoyaga qanday
aloqasi bor? O‘z so‘zlaringiz bilan izohlang.
Do'stlaringiz bilan baham: |