Toshkent viloyat davlat pedagogika instituti

111 БОБ. Равиш ясалиши мавзусини ўқитиш методикаси

Ona tilini o’qitish tarixi qadimgi davrlarga borib taqalsa-da, uni o’qitish metodikasi uzoq tarixga ega emas. O’tmishda yashab ijod etgan Al-Xorazmiy, Forobiy, Ibn Sino, Beruniy, Zamaxshariy, Navoiy kabi ijodkorlar asarlarida ta’lim-tarbiya bilan, o’qitish bilan bog’liq fikrlar mavjud bo’lsa-da, aynan ona tilini qay usulda o’qitish bilan bog’liq fikrlar uchramaydi. Al-Xorazmiyning “Sezish orqali bilish bu qisman bilish bo’lsa, mantiqiy bilish bu haqiqatdir”, Abu Nasr Forobiyning “Bilim, ma’rifat, yaxshi axloq bilan bilimdon, ma’rifatli, yetuk, mukammal inson yetishadi. Buning uchun ta’lim - tarbiya o’qituvchi tomonidan to’g’ri tashkil etilishi, boshqarilishi va ma’lum maqsadlarga yo’naltirilishi lozim” degan fikrlari o’zbek tili o’qitish metodikasida ham bosh mezon vazifasini o’taydi.

Til o’qitish metodikasining asosiy vazifasi ўкувчиларни erkin, ijodiy, mustaqil fikrlarini og’zaki va yozma shaklda, adabiy til meyorlari asosida to’g’ri ifodalay oladigan, bir ma’noni turli holatlarda berish ko’nikmasi shakllangan yetuk инсонлар сифатида tarbiyalaшдан иборат. Шунга кўра она тили машғулотларини турли хил янги педагогик технологиялар асосида олиб бориш мақсадга мувофиқ. Машғулотларга янги педагогик технологияларни жорий этишда ў’qituvchi o’z o’quvchilarining psixologik qobiliyatlarini o’rganishi, ona tili materiallarini tushuntirishda ularni hisobga olishi zarur. O’qituvchi o’z faniga nisbatan o’quvchilarda qiziqish uyg’ota olishi, ularning diqqatini jalb eta olishi, shu materialni esda saqlab qolish yo’llarini qo’llashi lozim. Bu ishlarning barchasi ona tili o’qitish metodikasining psixologiya bilan bog’liqligini ko’rsatadi.
Қуйида биз равиш ва унинг ясалиши юзасидан ишлаб чиқилган айрим услубий тавсияларни ҳавола этмоқчимиз.


«ЖАДВАЛЛИ ЛАБИРИНТ» грамматик ўйини. Маълумки, лабиринт ўйини муаммолилиги, қизиқарлилиги ва ўқувчини топқирликка йўналтириши билан аҳамиятли. Ушбу болалар ўйинини бироз мураккаблаштириб жадвал асосида ташкиллаштириш мумкин. Бундай жадвалли лабиринтни хоҳлаган мавзуга мослаштириб ишлаш мумкин. Бунда ўқувчи 2-устунда берилган мавзуга оид тушунчани 4-устундан қидиради. Жавоб 1-устундаги рақам асосида 3-устунга ёзилади. Жумладан, «Равиш» мавзусининг ўқитилишида қуйидагича қўллаш мумкин: