Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoat instituti “Kimyoviy texnologiya” kafedrasi

(aktiv bo„yovchi moddalar bilan) bug„lash 

 yuvish 

 aylanasiga siqish 
(ballon siqma) 

 quritish 

 sifat nazorat,Samfor 
Korxonaga aylana ko„rinishda keltirilgan va korxonadan aylana ko„rinishda 
paxmoqlangan holda chiqariladigan trikotajga kimyoviy ishlov berish ketma-
ketligi: 
sifat nazorat 

 polotnoni teskarisiga o‘girish 

qaynatish - oqartirish - bo‘yash 

 aylanasiga siqish (ballon siqma) 

 quritish 

 paxmoqlash 

 polotnoni 
teskarisiga o‘girish

 sifat nazorat, Samfor . 

---

150 
Trikotajga kimyoviy ishlov berish jarayonlari gazlamani kimyoviy pardozlash 
jarayonlaridan deyarli farq qilmaydi. Trikotaj matolari ham talab bo„yicha 
pardozlashga tayyorlash, bo„yash, gul bosish va yakuniy pardoz berish 
jarayonlaridan o„tkaziladi. Trikotaj matosiga kimyoviy ishlov berish, ya‟ni 
kimyoviy pardozlash jarayonlari pardozlashga tayyorlash (qaynatish, oqartirish), 
bo„yash, gul bosish va yakuniy pardoz berish jarayonlaridan tashkil topgan. 
Trikotaj matosini to„qish jarayonida oxorlash jarayoni bo„lmaganligi sababli 
gazlamalardan farqli trikotaj matosi oxorsizlantirish jarayonidan o„tkazilmaydi. 
To„qish jarayonida iplarni to„quv jihozidan o„tuvchanligini yaxshilash, tolani 
elektrlanishini kamaytirish maqsadida turli 
surtlovchi
moylardan (smazochnoe 
maslo) foydalaniladi, ular esa matoni qaynatish jarayonida tola tarkibidan chiqb 
ketadi. Trikotaj matosini yuzasidagi va to„qima orasidagi tuklar (mayda tolalar) 
dan tozalash gazlamani tuk kuydirish jarayonidan farq qiladi. Bu jarayon 
kimyoviy ishlov berish turiga mansub bo„lib, mayda tolachalar trikotaj matosidan 
turli fermentlar (enzimlar) yordamida ketkaziladi. Eritma tarkibidagi fermentlar 
bobinaga qo„shilmagan, mayda tolalar, to„quv jarayonida iplarni uzilishida vujudga 
kelgan tugunchalarga ta‟sir etib, ularni mo„rt holatga keltiradi. Mo„rt holatga 
kelgan mayda tolalar yuvish va keyingi mexanik ishlov berish jarayonlarida 
trikotaj matosi yuzasidan to„kilib ketadi.
Trikotaj matosini qaynatish, oqartirish va merserlash jarayonlari vazifasi, bu 
jarayonlarni amalga oshirishda qo„llaniladigan kimyoviy moddalar gazlamalarni 
pardozlashga tayyorlash jarayonlari vazifasi va qo„llaniladigan kimyoviy 
reagentlari turi bilan bir xil. Trikotaj matolariga ishlov berishda, jihoz tanlashda 
ularni cho„ziluvchanligini, to„qilish turini (ochiq en yoki aylana ko„rinishda) 
hisobga olish muhim ahamiyatga ega.