Toshkent tibbiyot akademiyasi jamoat salomatligi va menejment kafedrasi

Oshirish xedjiri yoki xarid xedjiri opsion yoki tezkor kontraktni xarid qilish bo‘yicha birja operatsiyasi tushuniladi. Oshirish bo‘yicha xedj kelgusida narx (valyuta kursi) oshishi imkoniyatidan sug‘urtalash zarurati tug‘ilgan hollarda qo‘llaniladi. U real tovarni sotib olingan vaqtidan ancha oldin xarid narxini belgilash imkonini beradi.
Pasaytirish xedjiri yoki sotish xedjiri bu tezkor kontraktni sotishga oid birja operatsiyasi. Pasaytirishga oid xedjirlashni amalga oshiruvchi xedjir kelgusida tovarni sotish imkonini beradi, shuning uchun birjada tezkor kontrakt yoki opsionni sotib, u kelgusida narxning pasayib ketishidan o‘zini sug‘urtalaydi.
Valyuta kursini oshirishga oid xedj misolida xedjirlash texnologiyasini qarab chiqamiz. Valyuta riskini xedjirlashdan xo‘jalik subyektining yuz o‘girishi. Xo‘jalik subyekti xedjirlashdan yuz o‘girganda, riskni o‘z zimmasiga oladi va valyuta kursining qulay dinamikasiga tayanib(nogahon) o‘zi bilmagan holda valyuta qallobiga (chayqovchisiga) aylanadi. Bu holda aktivlar qiymati valyuta kursi o‘zgarishga to‘g‘ri bog‘lanishda bo‘ladi.
Xedjing – bu bozorda narxlarning salbiy o‘zgarishidan sug‘urta qilishdir. Odatda, xedjing o‘xshash moliyaviy vositalar bilan ko‘p yo‘nalishli operatsiyalarni amalga oshirish orqali amalga oshiriladi (yoki bir-biri bilan yuqori korrelyatsiyaga ega). Xedjlash – bu omadli tasodif bo‘lgan taqdirda olinishi mumkin bo‘lgan foyda evaziga riskdan qochish imkoniyatidir.

Xedjlashning asosiy himoya instrumentlari

Yuqorida aytib o‘tilganidek, asosiy moliyaviy aktiv bo‘yicha hosilalar (hosilaviy moliyaviy vositalar – bu sug‘urta qilinayotga asosan, xedjlash vositalari sifatida ishlatiladi. Ushbu vositalarni shartli ravishda ikkita asosiy toifaga bo‘lish mumkin:

• 
  Birja savdolarida xedjlash instrumentlari;
  
• 
  Birjadan tashqari savdolarda xedjlash instrumentlari.