349
Ogʼriq oʼtkir pankreatitning asosiy va doimiy simptom xisoblanadi. Ogʼriq
toʼsatdan paydo boʼladi. Oʼz xarakteriga koʼra ogʼriq juda kuchli, simillagan,
doimiy, kamroq vaqt vaqtida tutadi. Ogʼriq shu qadar qattik boʼladiki, bemorla
baʼzan xushdan ketadi. Ogʼriq oʼng va chap qovurgʼalar
ostijoylashuvi mumkin,
aksariyat gʼir oʼrab oladi va orqa yelkalar ustiga, toʼsh suyagi orqasiga oʼtadi, buni
yanglishib baʼzan miokard infarkti deb xisoblaydilar. 85% hollarda bemor qusadi
(ogʼir xollarda qusuq massalariga qon aralashgan boʼladi), qorin shishib chiqadi va
ich kelish xamda yel chiqishi tutiladi.
Gavda vaziyati koʼpincha majburiy. Bemorlar koʼpi yarim egilgan holatda
boʼladilar. Tana harorati normal, subnormal. Tananing yuqori harorati va isitma
rivojlanib borayotgan yalligʼlanish asoratlari uchun xos.
Teri va shillik,
pardalarning ranggi oqargan, sianotik tusli, bu ogʼir
intoksikatsiyadan dalolat beradi. Аksariyat sariqlik kuzatilib, bu oʼt oqib
ketishining buzilish va jigardagi ogʼir toksik zararlanishlardan boʼladi.
Til quruq, gungurt-kulrang qarash bilan qoplangan. qorin bir tekis koʼtarilgan,
mushak himoyasi kuchsiz, qorinning yon boʼlimlarida va kindikda sianoz - Grey-
Turner simptomi va Kullen simptomi qayd qilinadi.
Oʼtkir pankreatit uchun epigastral sohada va chap kovurgʼalar ostida ogʼriq
boʼlishi obʼektiv simptom xisoblanadi, u koʼpincha
oldingi qorin devori
mushaklarinii taranglashmasligi bilan oʼtadi. Voskresenskiy simptom (epigastral
soxada qorin aortasida pulsatsiya yoʼqolishi bemorlarning uchdan bir qismida,
vaholanki Meyo-Robson simptomi (chap qovurgʼa-umurtqa boʼrchagida ogʼriq)
ularning yarmidan koʼpida Аniqlanadi. Koʼpincha Shotkin-Blyumberg kuchsiz
musbat simptomi, peristaltik shovkinlarning susayishi kuzatiladi. Perkussiyada
qorin boʼshligʼida ozod suyuqlik aniqlanishi ehtimol.
Kasallik boshlanishida bradikardiya boʼlib, tezda taxikardiya bilan
almashinadi. Kasallikning ogʼir formalari uchun tez ipsimon puls xos. Аrterial
bosim koʼpgina bemorlarda pasaygan.
Parenximatoz organlarda distrofik oʼzgarishlar
rivojlanadi, ularning
funktsional
holati
buziladi.
Bu
uzgarishlarni
asosan
giperenzimemiya,
350
mikrotsirkulyator buzilishlar va intoksikatsiya tashkil etadi. Buyrak funktsiyasi
ayniqsa qattik boʼziladi (10-20% bemorlarda) diurez anuriyagacha va oʼtkir buyrak
yetishmovchiligi rivojlanguncha kamayib ketadi.
Laboratoriya tekshiruvlarida oʼtkir pankreatit proteolitik fermentlar
koʼrsatkichining oshishi (amilaza, tripsin, lipaza, transaminaza) xarakterli
xisoblanadi. Oʼtkir pankreatitda qonda va siydikda diastaza miqdori xamavakt
oshavermaydi. Аmilaza miqdori birdaniga oshishi (512-1024 TB dan ortiq)
pankreatitdan
dalolat beradi, biroq amilaza darajasining normalligi bu kasallikni
istisno qilmaydi. Bez katta oʼzgarishlarga uchraganda qonda va siydikda diastaza
miqdori sezilarli oʼzgarmaydi yoki xatto pasayadi.
Tripsin miqdori ancha oshishi xam oʼtkir pankreatit uchun patognomonikdir.
Tripsin va uning ingibitorlari miqdori erta oshadi, lipaza kontsentratsiyasi oshishi
birmuncha kech muddatlarda (kasallik boshlanishining 3-4-sutkalarida) sodir
boʼladi.
Giperglikemiya va glyukozuriya patologik
jarayonga bez orolsimon
apparatining tortilishi toʼgʼrisida dalolat beradi. Gipokaltsiemiya oʼtkir
pankreatitning destruktiv formalari uchun patognomonik boʼladi. U odatda
kasallikning 4- va 10-kunlari orasida, yaʼni yogʼ nekrozlari eng rivojlangan davrda
paydo boʼladi. Kaltsiyning 4 mkvql dan pasayib ketishi prognoz jihatidan yomon
belgi xisoblanadi.
Siydikda, meʼda osti bezi fermentlari miqdori oshishidan tashqari, oqsil,
eritrotsitlar, silindrlar paydo boʼladi. Ogʼir xollarda buyrakning toksik-infektsion
zararlanishi oʼtkir buyrak yetishmovchiligiga olib keladi,
bu oliguriya yoki
anuriya, qonda azotli shlaklar yigʼilishida yuzaga chiqadi.
Meʼda osti bezi toʼqima fermentlarini tekshirish muayyan diagnostik
axamiyatga ega. Elastaza fermenta aktivligi odatda Keller va Mandl boʼyicha
(1971), transaminaza aktivligi esa Bregmayer boʼyicha (1970) aniqlanadi.
Kasallikning xamma formalarida bu fermentlarning aktivlik darajasi nisbatan
yuqori boʼlishi aniqlangan. Sogʼlom odamlar qonida elastaza va transaminaza
aktivligi aniqlanmaydi. Oʼtkir pankreatitli bemorlarda qonda elastaza aktivligi
351
minutiga 4,3 dan 5 l mkmol/min atrofida boʼladi. Transaminaza aktivligi 2,29 dan
4,29 mk mol/min gacha oʼzgarib turadi.
Qon zardobida toʼqima fermentlari paydo boʼlishi meʼda osti bezi xujayralari
destruktsiyasidan dalolat beradi va bir nomdagi patobioximiyaviy sindrom
tushunchasini tashkil qiladi.
Oʼtkir pankreatitning asosiy asoratlari: erta asoratlari - shok va oʼtkir
yurak
yetishmovchiligi, peritonit; bir muncha kech asoratlari - meʼda osti bezi abstsessi,
qorin pardasi orqasidagi kletchatka flegmonasi, diafragma osti, ichaklararo, charvi
xaltasi, arrozion qon ketishlar, nekrozga uchragan toʼqima koʼchishi, oʼtkir buyrak
yetishmovchiligi, keyinchalik meʼda osti bezining soxta kistalari va oqmalari,
ichak oqmalari, qandli diabet kabilar paydo boʼlishi extimol.
Do'stlaringiz bilan baham: 
