Toshkent Tibbiyot Akademiyasi 1-son davolash ishi fakulteti 113-b guruh talabasi

Toshkent Tibbiyot Akademiyasi

1-son davolash ishi fakulteti 113-b guruh talabasi

Fayzullayeva Nasibaning

“Mitozning biologik ahamiyati va patologiyasi”

Mavzusidagi mustaqil ishi

Kafedra:Tibbiy biologiya va gistologiya

Fan o`qituvchisi:Ibragimov Eldor Baxtiyorovich

Toshkent-2021

Reja:

• Митознинг ахамияти
• Митоз жараëни боскичлари
• Хужайра булинишига таъсир этувчи омиллар
• Митоз патологияси

Митознинг ахамияти

Ҳар бир алоҳида ҳужайра эрта ёки кеч нобуд бўлади, организм ҳаётини давом эттириш учун ҳужайралар қандай тезликда нобуд бўлаётган бўлса, шундай тезликда янги ҳужайралар ҳосил бўлиб туриши керак. Шунинг учун ҳужайранинг бўлиниши барча организмлар учун ҳаётий муҳим ҳисобланади .

Янги бўлиниб ҳосил бўлган ҳужайранинг ҳаётида дифференцировка рўй беради, у ихтисослашади – махсус фаолиятини бажаришга мослашади, функциясини ўтайди, қарийди ва ниҳоят ўлади. ҳаётий муҳим ҳисобланади .

Митоз бўлиниши муҳим аҳамиятга эга – ҳаётнинг мунтазам давомийлиги ҳужайра бўлинишидандир. Митоз йўли билан кўпайиш она ҳужайра генетик маҳсулотнинг ҳосиласи икки қиз ҳужайрага бир ҳилда тақсимланишни таъминлаб беради. Митоз бўлиниш билан барча организмлар тўқима вa аъзоларнинг ўсиши, тикланиши ва алмашиши каби жараёнлар бажарилади. Бир ҳужайрали организмларда митоз шу организм сонининг жинссиз йўл билан кўпайишини таъминлаб беради.

Mitoz bosqichlari
Interfaza
Profaza
Metafaza
Telofaza
Anafaza
Postmitotik
G1
Premitotik
G2
Sintetik
S
G1 давр ҳужайрада ўсиш, оқсиллар ва РНК тўпланиши билан бошланади. Бу жараён натижасида ҳужайра ўзининг шундай массасига эга бўлиб қоладики, у митотик циклнинг кейинги- S даврининг бошланишини тақозо этади. G1 давр мобайнида ДНК янги молекуласини ва унинг синтезини, РНК ва оқсил метаболизмини таъминловчи ферментлар системаси ҳосил бўлади. Энергия алмашинувида иштирок этувчи ферментларнинг фаоллиги ҳам ортади. G1 даврда рўй берадиган бу мураккаб жараёнлар унинг ДНК синтези учун тайёрланиш босқичи эканлигидан далолат беради. G1 даврнинг давомийлиги организм ва ҳужайра хилларига қараб турличадир (одатда 9-10 соат). Бу даврда генетик материал 2n 2c га тенг бўлади.
Postmitotik G1 2n4c
Митотик циклнинг синтетик (S) даври ҳужайра циклининг энг муҳим босқичи ҳисобланади. Синтетик даврсиз соматик ҳужайраларда митоз рўй бермайди. Бу даврда ДНК редупликацияси, яъни янги ДНК молекуласининг синтези рўй беради. S давр сўнгида ҳужайра икки молекула ДНК га эга бўлади (митоз жараёнида ҳосил бўладиган ҳар бир қиз ҳужайрасига бир молекуладан ДНК ни тақсимлаб бериш учун кўрилган тайёрланиш рўй беради). Шу даврда ДНК молекуласининг синтези билан бир қаторда, ҳужайра цитоплазмасида гистонли оқсилларнинг синтези ва уларнинг ядрога силжиб ДНК билан қўшилиши (нуклеогистонларнинг ҳосил бўлиши) содир бўлади. Булардан ташқари центриолаларнинг синтези,
митоз учун керакли оқсилларнинг G2 даврда синтезланишини таъминловчи р-РНК синтези ҳам S даврда кечади. Синтетик даврда ҳужайра органоидлари ҳам ортади. S давр 7-8 соат давом этиб, ҳужайранинг ирсий материали 2n 4c бўлади.
Sintetik
S 2n2c
Постсинтетик (премитотик) –G2 даврда РНК ва бўлиниш жараёнини таъминловчи оқсиллар синтези давом этади (айниқса, бўлиниш дукини ҳосил қилувчи тубулин оқсилининг синтезланиши диққатга сазовордир) бунда ҳужайра бўлиниши учун зарур бўлган АТФ синтезланади. Хромосомалар спираллашиб микроскопда кўрина бошлайди. Бу даврнинг давом этиши аъзо ва тўқима хилларига, организм турларига боғлиқ ҳолда 5-6 соат давом этади. Ҳужайранинг ирсий материали 2n 4c бўлади.
Premitotik
G2 2n2c