Toshkent Tibbiyot Akademiyasi 1-son davolash ishi fakulteti 113-b guruh talabasi

Ҳужайранинг бўлинишига таъсир этувчи омиллар ҳилма-ҳилдир. Ҳужайра митотик бўлинишининг жадаллиги сутка вақтига ҳам боғлиқ бўлади. Кундуз куни серҳаракат бўлган мавжудотлар ҳужайрасида бўли- ниш кечаси жадал бўлса, аксинча, кечқурун фаол ҳаёт кечирадиганларда эса кундузи жадал бўлади. Ҳужайранинг бўлинишига таъсир этувчи омиллар мавжуд. Тўқималарнинг парчаланишидан ҳосил бўлган маҳсулот ўз атро- фидаги тирик ҳужайраларнииг бўлинишини кучайтиради, бу ҳолат жаро- ҳатланган тўқима ёки аъзонинг тикланишида аҳамиятлидир. Ҳужайралар кўпайиши организм ҳаёт фаолиятидаги нейро-гуморал бошқариш механизмига эга. Кўпгина эндокрин безлар фаолияти бўлиниш жараёнини тезлаштириб ёки сустлаштириб туради. Аъзода ҳужайра миқдорининг одатдагидай бўлиши ва ҳужайранинг ҳаёт фаолияти мобайнида бир меъёрда бўлиниб туришиини таъминловчи физиологик механизмлар мавжуддир. Шу механизмлар ва атроф-муҳит омиллари таъсирига жавобан тинимдаги ҳужайраларнинг митотик циклига кириш ёки бўлинаётган ҳужайраларнинг тиним ҳолатига ўтиши каби жараёнлар амалга ошади. Ҳужайра кўпайишини бошқарувчи омиллар асосан 2 гурухга бўлинади: 1) ҳужайрадан ташқари (экзоген) 2) ҳужайра ичи (эндоген). Экзоген омиллар ҳужайрани ўраган муҳитда бўлиб, ҳужайра мембранаси билан ўзаро таъсирда бўлади.

Hujayra bo`linishiga ta`sir etuvchi omillar

Ҳужайранинг ўзида синтезланиб унга таъсир этувчилар эса эндоген омиллардир. Айрим эндоген омиллар ҳужайрадан чиқиб бошқа гуруҳ ҳужайралар учун экзоген таъсирда бўлиши ҳам мумкин. Хужайра муваффақиятли кўпайиши учун, хужайра цикли назорат қилинади. Хужайра цикли, чекпоинтлар орқали бошқарилади, улар маълум шарт-шароитлар амалга ошмагунча, ҳужайра цикли давомийлигини узайтиради. Ҳужайра циклининг кўплаб чекпоинтлари бор, биз улардан 3 тасини: G1 , G2 ва митотик чеБундан ташқари ҳужайра цикли, ташқи омиллар- гормонлар ёрдамида ҳам бошқарилади. Чекпоинтлар ичида G1 чекпоинти муҳим аҳамиятга эга, чунки агар ҳужайра бўлинса бу чекпоинтлар орқали ҳужайра цикли ўтади. Агар бу чекпоинтларда ҳужайра цикли ўтмаса, G0 ҳужайранинг тиним даври бошланиши мумкин, бунда ҳужайра бўлинмайди, ҳужайра ўзининг нормал функцияларини бошдан кечиради. Бунинг учун ўсиш омилларини аниқловчи тўғри ўсиш сигналлари G1 чекпоинтлари ячейкаларида қатнашиши керак. кпоинтларини кўриб чиқамиз.